Lăng Tả quân Lê Văn Duyệt thể hiện rõ nét kiến trúc miếu thờ đặc trưng của nhà Nguyễn, mang đậm dấu ấn lịch sử và văn hóa.
Giữa ngã tư tấp nập Đinh Tiên Hoàng, Phan Đăng Lưu, Trịnh Hoài Đức và Vũ Tùng, ngay cạnh chợ Bà Chiểu ồn ào, là một khoảng xanh yên tĩnh: khu mộ của Tả quân Lê Văn Duyệt (1764 – 1832). Nằm trong khu vực chợ, lăng được người dân quen gọi là lăng Ông – Bà Chiểu. Mỗi lần đi ngang, tôi lại ghé vào, ngồi dưới tán cây mát rượi, ngắm nhìn các bức điêu khắc từ sành sứ tinh xảo, đẹp tuyệt giữa lòng Sài Gòn.
Lăng Lê Văn Duyệt: Kiệt tác khảm sứ tinh tế.
Lăng mộ Tả quân Lê Văn Duyệt, một vị tướng tài ba của nhà Nguyễn, ẩn chứa câu chuyện về một đời người đầy thăng trầm. Ông là người hai lần giữ chức Tổng trấn thành Gia Định dưới thời vua Gia Long và Minh Mạng, nổi tiếng về tài năng quân sự, chính trị, ngoại giao và là vị quan thanh liêm, nghiêm khắc. Để hiểu rõ hơn về khu lăng mộ, cần tìm hiểu về cuộc đời đầy biến động của vị tướng lỗi lạc này.
Dưới triều đại của Tổng trấn Lê Văn Duyệt, miền Nam được hưởng một thời kỳ thái bình thịnh vượng. Ông trị vì bằng chính sách khôn ngoan, tạo điều kiện cho người dân yên ổn làm ăn, kinh tế phát triển. Đặc biệt, ông có chính sách mở cửa, ứng xử khéo léo với các thương nhân phương Tây, đồng thời ban hành nhiều chính sách ưu đãi thu hút Hoa kiều đến Gia Định, thúc đẩy thương mại phát triển. Nhờ tài năng lãnh đạo của ông, vùng đất phương Nam từng bị chiến tranh tàn phá đã trở thành khu vực bình yên và giàu có, góp phần to lớn trong việc khai phá, mở rộng và bảo vệ vùng đất này.
Khu lăng mộ Tả quân Lê Văn Duyệt, được xây dựng từ năm 1948, ngày càng mở rộng, trở thành một trong những công trình lăng mộ bề thế, uy nghi nhất Sài Gòn. Khu lăng mộ luôn tấp nập người dân đến viếng thăm, thắp hương, thể hiện lòng tôn kính với vị tướng tài ba của triều Nguyễn.
Nằm trên đường Vũ Tùng, lăng Tả quân có cổng tam quan mang dòng chữ “Thượng Công Miếu”. Qua cổng, bạn sẽ đi qua một khu vườn thanh tịnh trước khi đến lăng mộ. Khu lăng mộ được chia thành ba phần: nhà bia lưu giữ bia đá ghi công đức của Tả quân, mộ phần được bao quanh bởi bình phong và tường bao, và miếu thờ với tiền điện, trung điện và chính điện uy nghiêm.
Cổng tam quan trước khi vào lăng
Thượng công linh miếu: Nơi thờ tự, hương khói.
Thượng Công Linh Miếu: Góc đẹp.
Thượng công linh miếu, nơi hương khói nghi ngút, là điểm thu hút du khách bởi kiến trúc chính điện rực rỡ sắc đỏ, tạo nên khung cảnh ấn tượng cho giới trẻ. Tuy nhiên, điểm nhấn thực sự của khu lăng mộ chính là những điển tích, hình tượng được khảm sành sứ tinh xảo, tráng lệ, khiến du khách trầm trồ.
Hồn tôi vẫn vương vấn nét đẹp của những công trình khảm sành sứ ở cố đô Huế. Nên khi biết Sài Gòn cũng có một nơi tương tự, lòng tôi lại rạo rực tò mò. Hóa ra, từ hàng vạn mảnh vỡ sành sứ, thủy tinh đủ màu sắc, những người thợ tài hoa đã tạo nên những bức tranh, câu đối, phù điêu đẹp đến nao lòng. Mỗi mảnh vỡ, từng chiếc bát đĩa, ấm chén, chai lọ… được họ biến hóa thành những họa tiết, điển tích sống động. Tôi thật sự kinh ngạc trước tài nghệ của họ, chẳng thể tưởng tượng nổi làm sao họ có thể lựa chọn, kết nối những mảnh vỡ ấy thành một bức tranh hoàn hảo đến vậy. Từ bờ tường đến mái điện lăng Tả quân, tất cả như một câu chuyện cổ tích được kể bằng sành sứ, đưa tôi lạc vào thời gian xưa cũ, trầm mặc. Tôi có thể đứng hàng giờ ngắm nhìn những điển tích như cá chép hóa rồng, lưỡng long tranh châu, phù điêu mai lan cúc trúc, chim công… màu sắc lung linh rực rỡ, từng chi tiết tinh xảo như một lời ca ngợi tài hoa của người nghệ nhân.
Khảm sứ tinh xảo long mã điển tích.
Lộng lẫy và rực rỡ
Bức tranh tuyệt đẹp từ những mảnh vỡ.
Nằm trước chính điện là phần mộ của Tả quân Lê Văn Duyệt và phu nhân Đỗ Thị Phẫn, được gọi là mộ quy với hình dáng như con rùa nằm. Phía trước mộ là sân nhỏ để làm lễ, tiếp đến là nhà bia xây dựng như điện nhỏ, tường gạch, mái ngói âm dương. Bên trong là tấm bia đá khắc chữ Hán “Lê công miếu”, do Kinh lược sứ Hoàng Cao Khải viết năm 1894, ca ngợi công đức của Tả quân với triều đình và nhân dân.
Lăng mộ của Tả quân và phu nhân
Lăng Tả quân Lê Văn Duyệt là minh chứng rõ nét cho kiến trúc miếu thờ nhà Nguyễn, với kỹ thuật chạm khắc gỗ, đá và khảm sành sứ tinh xảo, lưu giữ vẻ đẹp độc đáo và nét cổ kính. Hằng năm, lễ giỗ Tả quân Lê Văn Duyệt được tổ chức long trọng vào các ngày 29, 30 tháng 7, mùng 1 và 2 tháng 8 âm lịch. Ngoài những nghi lễ truyền thống, người dân thường đến lăng để cầu bình an, sức khỏe và tình duyên cho bản thân và gia đình.
Số 1 Vũ Tùng, phường 1, Bình Thạnh, TP.HCM.
