Chủng viện Làng Sông, công trình trăm tuổi ẩn mình giữa ruộng lúa xanh mướt ở Bình Định, mang đến cho du khách cảm giác thanh bình và khác biệt.
Chủng viện Làng Sông tọa lạc tại thôn Quảng Vân, xã Phước Thuận, huyện Tuy Phước, Bình Định, cách trung tâm thành phố Quy Nhơn khoảng 20km về phía Bắc. Nằm giữa những cánh đồng lúa xanh mướt, Chủng viện yên bình dưới bóng mát của hàng cây sao cổ thụ.
Chủng viện Làng Sông, tiền thân là Nhà in sách Quốc ngữ được thành lập vào những năm đầu thập niên 60 thế kỷ XIX, ra đời trước cả nhà in của giáo phận Tây Đàng Trong (Sài Gòn) và Tây Đàng Ngoài (Hà Nội). Là một trong ba nhà in sách Quốc ngữ đầu tiên ở Việt Nam, Chủng viện Làng Sông mang ý nghĩa văn hóa, lịch sử lâu đời, đóng góp to lớn cho Bình Định và cả nước.
Thăm chủng viện trăm tuổi ở Làng Sông, Bình Định.
Quá trình hình thành Chủng viện Làng Sông: Từ khởi đầu là một trường dòng nhỏ, qua nhiều giai đoạn phát triển, Chủng viện đã trở thành trung tâm đào tạo linh mục uy tín, góp phần vào sự phát triển của Giáo hội Việt Nam.
Nhà in Làng Sông được Đức Cha Eugène Charbonnier Trí thành lập, song hành cùng Chủng viện Làng Sông được Đức Giám mục Stêphanô Cuénot Thể cho xây dựng sau ngày 10 tháng 8 năm 1841. Năm 1885, phong trào Văn Thân tàn phá Nhà in, Tiểu Chủng viện và Tòa Giám mục. Trên nền Nhà in cũ, Chủng viện đã xây dựng một phòng trưng bày hiện vật, lưu giữ những cuốn sách có tuổi đời hơn 100 năm, minh chứng cho quá trình hoạt động của Nhà in Làng Sông.
Chủng viện Làng Sông, với kiến trúc Gothic đặc trưng phương Tây, toát lên vẻ uy nghiêm cổ kính và lãng mạn. Nét kiến trúc Pháp hiện diện rõ nét trong thiết kế, tạo nên một không gian thánh thiện và trang trọng. Tuy nhiên, chủng viện cũng mang trong mình những nét kiến trúc phương Đông độc đáo, tạo nên sự kết hợp hài hòa giữa hai nền văn hóa.
Trải qua nhiều lần trùng tu, kiến trúc Chủng viện Làng Sông trở nên đa dạng, pha trộn nhiều phong cách, tạo nên sự khó hiểu về bản sắc kiến trúc. Việc kết hợp nhiều phong cách khiến du khách và người dân khó định hình rõ nét phong cách thiết kế độc đáo và giá trị kiến trúc riêng biệt của Chủng viện.
Khám phá chủng viện trăm tuổi ở Làng Sông, Bình Định.
Chủng viện Làng Sông nép mình giữa những thửa ruộng xanh mướt.
Khám phá chủng viện trăm tuổi ở Làng Sông, Bình Định.
Chủng viện Làng Sông hiện ra uy nghi từ con đường chính, toát lên vẻ cổ kính và thanh tao.
Dọc lối vào Chủng viện, hai hàng cây sao cổ thụ hơn 100 năm tuổi sừng sững, trong đó 14 cây sao thẳng hàng trên trục đường dẫn từ cổng chính vào Nhà Nguyện là minh chứng lịch sử quý giá của Chủng viện Làng Sông. Ma sơ Liên, người gắn bó với nơi đây, chia sẻ rằng: Không ai biết chắc lý do trồng 14 cây sao như vậy. Tuy nhiên, trong Kinh Thánh, số 14 hay số 7 là những con số thiêng liêng đối với người Công giáo, gắn liền với những vật linh thiêng, đặc biệt số 7 được xem là số hoàn hảo.
Thăm chủng viện trăm tuổi Bình Định
Hàng cây sao trăm tuổi
Mặt đứng hướng Nam của Nhà nguyện Chủng viện Làng Sông toát lên vẻ đẹp kiến trúc Gothic đặc trưng. Kiến trúc này, phổ biến từ thế kỷ XII đến giữa thế kỷ XVI trong thời kỳ thịnh vượng của xã hội và Công giáo, thể hiện rõ nét qua bố cục chia ba phần: hốc cửa sâu ở dưới cùng, cửa sổ tròn trang trí hoa hồng ở giữa (còn gọi là cửa sổ hoa hồng) và hành lang ở phần trên.
Thăm chủng viện trăm tuổi ở Làng Sông, Bình Định.
Nhà nguyện Làng Sông
Khám phá chủng viện trăm tuổi ở Làng Sông, Bình Định.
Chủng viện Làng Sông hiện ra uy nghi, thanh bình sau cánh cổng.
Cửa sổ hoa hồng, hay còn gọi là rose window hoặc wheel window, thường xuất hiện trong kiến trúc Gothic, đặc biệt là ở các nhà thờ. Tên gọi “Catherine window” cũng được dùng để chỉ loại cửa sổ này, nhằm tưởng nhớ Thánh Catherine của Alexandria, người bị hành hình trên một bánh xe gãy có gai. Mặc dù được gọi là cửa sổ, nhưng chúng thường không có cánh cửa, và theo kiến trúc đương đại, chúng được xem như những kiểu gạch hoa gió trang trí, lấy ánh sáng và thông thoáng cho công trình.
Thăm chủng viện trăm tuổi ở Làng Sông, Bình Định.
Chi tiết bên ngoài Nhà nguyện
Kiến trúc Nhà nguyện Chủng viện Làng Sông mang nét Gothic đặc trưng, thể hiện qua các chi tiết trang trí trên mặt tiền. Tuy nhiên, phong cách này pha trộn tinh tế với yếu tố kiến trúc Hồi giáo và Romanesque, tạo nên một tổng thể độc đáo. Sự kết hợp này được gọi là Gothic Venice, một thuật ngữ chỉ hình thức kiến trúc Gothic Ý đặc trưng của Venice, phát triển mạnh mẽ vào thế kỷ XIV.
Khám phá chủng viện trăm tuổi ở Làng Sông, Bình Định.
Cửa vòm Nhà nguyện
Nét độc đáo của Chủng viện Làng Sông nằm ở hệ kết cấu gỗ cổ kính của Nhà nguyện, được gìn giữ nguyên vẹn suốt nhiều năm. Những cánh cửa chạm khắc tinh xảo cùng họa tiết tỉ mỉ góp phần tô điểm thêm cho kiến trúc độc đáo của công trình. Dù không cầu kỳ như các công trình khác, tay nghề của những người thợ điêu khắc thời đó vẫn thể hiện rõ qua từng đường nét. Chất lượng gỗ được sử dụng trong Nhà nguyện cũng được chứng minh bởi tay nghề điêu luyện của những người thợ mộc Bình Định, vốn đã để lại dấu ấn tại Nhà thờ Chính tòa Kon Tum. Theo linh mục Phêrô Nguyễn Quang Báu, nguồn gỗ được mua từ Ninh Hòa, Khánh Hòa. Ngoài việc sử dụng cho cửa đi, cửa sổ, các cột chịu lực, gỗ còn được sử dụng cho rui, mè lợp ngói, khẳng định giá trị lâu bền của công trình.
Thăm chủng viện trăm tuổi ở Làng Sông, Bình Định.
Bên trong Nhà nguyện
Hai dãy nhà được xây dựng theo kiến trúc Tiền thực dân vào năm 1927, phục vụ cho việc học tập, nghỉ ngơi và tiếp đón khách tham quan của Chủng viện. Kiến trúc độc đáo với dãy hành lang dài và các cuốn vòm dạng ba tâm, một đặc trưng của Kiến trúc Gothic muộn và thời kỳ Phục Hưng.
Thăm chủng viện trăm tuổi ở Làng Sông, Bình Định.
Cuốn vòm thanh lịch, điểm tô cho dãy nhà hai tầng bên cạnh Nhà nguyện.
Thăm Chủng Viện Trăm Tuổi Bình Định
Hàng hiên dọc theo nhà hai tầng, điểm xuyết bởi những vòm cuốn uyển chuyển.
Thăm chủng viện trăm tuổi ở Làng Sông, Bình Định.
Hàng lang dài nối liền các căn nhà hai tầng.
Chủng viện Làng Sông là minh chứng sống động cho ký ức của người Công giáo Bình Định, lưu giữ những di sản văn hóa phi vật thể quý giá. Nơi đây là kết tinh của trí tuệ và tâm huyết các bậc tiền nhân, được hun đúc qua quá trình truyền giáo và giao thoa văn hóa đặc sắc. Từ kiến trúc độc đáo đến điêu khắc tinh xảo, Chủng viện Làng Sông thể hiện sự kết hợp hài hòa giữa truyền thống và hiện đại, phản ánh óc sáng tạo và bàn tay khéo léo của người xưa. Hơn cả một công trình kiến trúc, Chủng viện Làng Sông là biểu tượng của nghệ thuật thánh thiêng, phục vụ việc thờ phụng và đào tạo các Chủng sinh, góp phần lưu giữ và phát huy giá trị giáo dục cao quý của đạo Công giáo.
Thăm chủng viện trăm tuổi, làng Sông – Bình Định.
Hoàng hôn nhuộm bầu trời sắc cam lãng mạn, tạo nên khung cảnh nên thơ.
Làng Sông, với cái tên gợi nhớ về cảnh quan bao quanh bởi ruộng đồng, sông nước, từng được người dân địa phương đặt cho. Do ảnh hưởng của phát âm địa phương, tên gọi “Lòng Sông” cũng xuất hiện và phổ biến trong một thời gian. Vì vậy, khi tìm hiểu về nơi này, bạn có thể nghe cả hai tên gọi: Chủng viện Lòng Sông và Chủng viện Làng Sông. Tuy nhiên, trong các văn bản từ xưa đến nay, “Làng Sông” vẫn là tên gọi được sử dụng phổ biến hơn.
Chủng viện Làng Sông, công trình trăm tuổi giữa mênh mông ruộng lúa xanh mát, mang đến cho du khách cảm giác bình yên khó tả, là điểm đến độc đáo khi du lịch Bình Định.
