Lễ hội văn hóa Cơ Tu là dịp để Tây Giang giới thiệu nét đẹp văn hóa truyền thống của cộng đồng Cơ Tu, thu hút du khách khám phá những nét độc đáo và đặc sắc của văn hóa địa phương.

Người Cơ Tu, một trong 54 dân tộc anh em Việt Nam, sinh sống chủ yếu trên dãy Trường Sơn, tập trung đông nhất ở các huyện A Lưới (Thừa Thiên – Huế) và Tây Giang, Đông Giang, Nam Giang (Quảng Nam). Tây Giang là nơi người Cơ Tu chiếm đa số. Giống như các dân tộc khác, người Cơ Tu sở hữu một kho tàng văn hóa đặc sắc, góp phần tô điểm cho bức tranh văn hóa đa dạng của Việt Nam.

Lễ hội văn hóa Cơ Tu ở huyện Tây Giang, Quảng Nam, là cơ hội để Lữ Phong tạm gác công việc và lên thăm vùng cao. Dù đã hẹn gặp bạn bè ở Đà Nẵng, nhưng lịch trình bận rộn khiến họ không thể cùng lên đường. Cuộc hẹn gặp gỡ tại Tây Giang sẽ là điểm kết nối của những người bạn sau một thời gian xa cách.

Văn nghệ Làng truyền thống Cơ Tu

Nằm trên một vạt đồi phía sau quảng trường trung tâm Tây Giang, bên tả ngạn thượng nguồn sông A Vương, làng truyền thống Cơ Tu là một ngôi làng cơ bản của người Cơ Tu. Với nhà Gươl – ngôi nhà cộng đồng – ở giữa làng, những căn nhà khác được bố trí xung quanh, tạo nên một không gian sống ấm cúng và độc đáo.

Cổng làng Cơ Tu ở Tây Giang – Nét đẹp văn hóa độc đáo, ghi dấu ấn lịch sử và tinh thần cộng đồng.

Nhà Gươl sừng sững giữa làng, bao quanh bởi những ngôi nhà thấp hơn.

Nhà Gươl là biểu tượng cộng đồng của người Cơ Tu, mỗi làng đều có một ngôi nhà như vậy. Đây là nơi diễn ra mọi hoạt động chung của buôn làng, từ hội họp, vui chơi đến những lúc cần trú ẩn trước thiên tai như bão lốc, thú dữ. Thậm chí, khi có người qua đời, đám ma cũng được tổ chức tại nhà Gươl, thể hiện sự gắn kết và chia sẻ của cộng đồng.

Nhà Gươl, một kiến trúc nhà sàn truyền thống của người Cơ Tu, được xây dựng bằng gỗ với mái lá cao vút. Sàn nhà được lát bằng gỗ hoặc cật tre, thể hiện sự tinh tế và khả năng kinh tế của mỗi làng. Những kết cấu gỗ của nhà Gươl được người Cơ Tu chạm khắc tinh xảo, thể hiện sự tài hoa của họ. Các tác phẩm điêu khắc thường mô tả những con vật như hổ, cá sấu, hay những cảnh lao động và sinh hoạt văn hóa độc đáo của cộng đồng.

Ba tác phẩm điêu khắc hình voi, hổ, cá sấu uy nghi trấn giữ trước nhà Gươl.

Họa tiết chạm khắc tinh xảo trên kèo, vách nhà Gươl khắc họa hình ảnh cá sấu và cuộc sống sinh hoạt của người dân nơi đây.

Làng truyền thống Cơ Tu Tây Giang, một bản sao thu nhỏ của làng quê Cơ Tu, được xây dựng để bảo tồn kiến trúc truyền thống và tổ chức các hoạt động văn hóa. Nơi đây không có người Cơ Tu sinh sống, nhưng lại thu hút đông đảo người dân và du khách trong Lễ hội văn hóa Cơ Tu. Buổi chiều ngày đầu tiên, trước lễ chính thức, Làng truyền thống trở nên rộn ràng với các hoạt động văn hóa văn nghệ, tạo nên một không khí lễ hội sôi động.

Sân làng rộn ràng tiếng cười, không khí náo nhiệt bởi đội văn nghệ Cơ Tu tập luyện từ giữa buổi chiều.

Trên sân làng, trước nhà Gươl, đội văn nghệ người Cơ Tu hăng say tập luyện.

Trong tiếng nhạc trầm hùng của núi rừng Tây Bắc xứ Quảng, những chàng trai cô gái Cơ Tu khỏe mạnh, trong trang phục truyền thống, say sưa biểu diễn những vũ điệu đặc sắc. Vị già làng, với chiếc tù và bằng sừng đen bóng, giữ nhịp cho điệu múa rộn ràng.

Lễ hội văn hóa Cơ Tu rực rỡ sắc màu quanh cây nêu trước nhà Gươl, là dịp để cộng đồng thể hiện bản sắc văn hóa độc đáo.

Khám phá nhà Gươm – điểm đến hấp dẫn cho du khách tham dự lễ hội.

Nắng chiều nhạt dần, Lễ hội chính thức khai mạc tại sân Làng truyền thống. Không khí rộn ràng với những điệu múa, tiếng cồng chiêng rộn rã của đồng bào Cơ Tu. Sau chương trình văn nghệ, tiệc ẩm thực tối được bày biện. Lữ Phong ấn tượng nhất với món canh lá sâm. Thịt bằm hòa quyện cùng lá sâm dây trên rừng Trường Sơn, tạo nên vị ngọt thanh mát, xua tan mọi mệt nhọc của một ngày rong ruổi khắp Làng truyền thống.

Ánh chiều tà nhuộm vàng thị trấn vùng cao, nhìn từ Làng truyền thống Cơ Tu, một khung cảnh yên bình đến nao lòng.

Tối hôm ấy, Lữ Phong và nhóm bạn được vị bằng hữu ở Tây Giang bố trí ngủ trong căn nhà sàn Cơ Tu, dựng ngay trong khuôn viên trường trung học phổ thông Tây Giang. Không khí se lạnh vùng cao khiến giấc ngủ của cả nhóm thêm ngon lành, những chiếc xe máy dựng yên dưới sân nhà.

Lễ hội đâm trâu Pơr’ning

Lễ hội văn hóa Cơ Tu đã loại bỏ nghi lễ đâm trâu theo vận động của chính quyền từ nhiều năm nay. Trâu vẫn được đưa vào lễ hội, được buộc vào gốc cây nêu và là một phần quan trọng của nghi lễ, nhưng việc đâm trâu không còn được thực hiện.

Làng Pơr’ning, cách trung tâm Tây Giang 5km về phía Tây Nam, nằm ven đường ĐT606, là một làng cổ của người Cơ Tu. Nơi đây, lễ hội chính đang diễn ra sôi động với âm thanh rộn ràng của cồng chiêng, trống, kèn. Khi Lữ Phong cùng đồng bọn đến, không khí lễ hội đã ngập tràn khắp làng.

Lễ hội rộn ràng với tiếng cồng chiêng, trống dồn dập, mở đầu bằng màn trình diễn ấn tượng của đội nhạc cụ.

Con trâu béo, biểu tượng của sự no đủ, được cột tại cây nêu giữa sân làng. Dàn nhạc cụ gồm trống, cồng chiêng vang lên, dẫn dắt mọi người đi vòng quanh cây nêu. Dù sử dụng cồng chiêng như đồng bào Tây Nguyên, nhạc cụ chủ đạo trong lễ hội của người Cơ Tu lại là dàn trống, với nhiều cỡ trống lớn nhỏ, tạo nên bản nhạc đặc trưng, rộn ràng và đầy sức sống.

Vũ điệu Tung tung – Ya ya, tiếng Cơ Tu nghĩa là “dâng Trời”, là nét văn hóa đặc sắc của người Cơ Tu. Đây là điệu múa truyền thống tập thể, quy tụ cả nam, nữ, già trẻ, không giới hạn số lượng người tham gia. Tung tung là điệu múa mạnh mẽ, hùng tráng của nam giới, với những động tác uyển chuyển, đầy sức sống. Còn Ya ya là điệu múa mềm mại, duyên dáng của phụ nữ, đặc trưng bởi hai tay đưa lên ngang vai, cẳng tay gập vuông góc và hai bàn tay ngửa lên cao. Vũ điệu Tung tung – Ya ya là lời cầu nguyện dâng lên trời đất, thể hiện sự gắn kết, đoàn kết của cộng đồng người Cơ Tu.

Vũ điệu truyền thống của người Cơ Tu là sự hòa quyện giữa hai vòng tròn: vòng trong là những phụ nữ uyển chuyển, vòng ngoài là những người đàn ông mạnh mẽ. Điểm nhấn của điệu múa là sự kết hợp hài hòa giữa động tác dứt khoát của nam và động tác mềm mại của nữ, tất cả được điểm tô bởi âm nhạc truyền thống đặc sắc.

Những người phụ nữ tiến ra sân, “Vũ điệu Tung tung – Ya ya” bắt đầu nhịp nhàng, uyển chuyển.

Tiếp nối là màn trình diễn đầy uy lực của các chàng trai với gươm giáo, những vũ điệu mạnh mẽ hứa hẹn sẽ khuấy động không khí.

Vũ điệu Tung tung – Ya ya sôi động, thu hút đông đảo bà con Cơ Tu tham gia, đẩy cao trào lễ hội.

Các chàng trai Cơ Tu trong trang phục truyền thống say sưa nhảy múa.

Các bé gái Cơ Tu múa Ya ya điệu nghệ hơn các bé trai.

Lễ hội văn hóa Cơ Tu ở Tây Giang không chỉ là dịp quảng bá du lịch, mà còn là dịp để bà con Cơ Tu làng Pơr’ning thể hiện văn hóa truyền thống một cách tự nhiên, không gượng ép. Sự chân thật ấy là điểm thu hút du khách phương xa, khiến họ cảm thấy chuyến hành trình đến Tây Giang thật xứng đáng.

Một chút buồn nơi đỉnh Quế

Đỉnh Quế là điểm du lịch thu hút du khách khi đến Tây Giang. Nằm trên đường ĐT606, thôn Voòng, xã Tr’hy, đỉnh núi cao khoảng 1.400m này cách trung tâm huyện khoảng 20km về phía Tây Nam. Vẻ đẹp hoang sơ của Đỉnh Quế với khung cảnh núi rừng xanh ngát, mây mù lãng đãng vào buổi sớm đã tạo nên sức hút khó cưỡng cho du khách.

Buổi trưa, khi lễ hội làng Pơr’ning khép lại, một nhóm bạn Lữ Phong vội vã rời Tây Giang về Đà Nẵng. Số còn lại rủ nhau lên đỉnh Quế trước khi về. 15km đường đèo uốn lượn từ Pơr’ning lên đỉnh Quế, tuy không có tên, nhưng vẻ đẹp chẳng kém cạnh bất kỳ con đèo nào trên đất nước.

Đỉnh Quế

Trưa nắng gắt, Lữ Phong lên đỉnh Quế, biển mây lừng lẫy đã không còn. Thay vào đó là những cơ sở vật chất phục vụ du lịch vắng lặng, dấu ấn của dịch bệnh Covid-19 kéo dài. Một chút buồn man mác vương vấn, ai cũng hy vọng đỉnh Quế sớm lấy lại nhịp sống sôi động, rộn ràng như thời chưa có dịch.

Đỉnh Quế Tây Giang, hùng vĩ, mê hoặc.

Hàng quán hiếm hoi tọa lạc trên đỉnh Quế.

Bọn anh em tìm đến quán cafe hiếm hoi đang mở cửa ở đỉnh Quế, ngắm nhìn khung cảnh hùng vĩ xung quanh. Lòng tiếc nuối vì không đủ thời gian để khám phá khu rừng Pơ-mu cổ thụ cách đó không xa, nơi những cây gỗ hàng trăm năm tuổi sừng sững giữa núi rừng. Quãng đường đi bộ khá xa, khiến cả nhóm phải từ bỏ ý định, để lại chút tiếc nuối trong lòng.

Rừng Pơ-mu và ruộng bậc thang sẽ chờ chúng ta trong một dịp thuận tiện và phù hợp hơn.