Nhà thờ Sở Kiện ở Hà Nam nổi tiếng với kiến trúc Gothic độc đáo và kho tàng lịch sử phong phú, thu hút du khách thập phương.

Nằm cách Hà Nội khoảng 70km về phía nam, Vương cung thánh đường Sở Kiện (nhà thờ Kẻ Sở) là một điểm du lịch nổi tiếng của tỉnh Hà Nam. Kiến trúc Gothic độc đáo cùng kho tàng lịch sử phong phú khiến nhà thờ trở thành niềm tự hào của người dân Sở Kiện và điểm đến hấp dẫn du khách thập phương.

Lịch sử nhà thờ Sở Kiện

Giáo xứ Sở Kiện, tọa lạc tại thị trấn Kiện Khê, huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam, là một giáo xứ cổ kính và lớn của tổng giáo phận Hà Nội, nổi tiếng với truyền thống đạo đức và đời sống đức tin mạnh mẽ. Nằm dọc theo dòng sông Đáy hiền hòa, được bao bọc bởi những dãy núi đá vôi, giáo xứ Sở Kiện là nơi ẩn náu an toàn cho các giáo sĩ và giáo dân trong các cuộc bách hại của quân đội triều Nguyễn. Chính vì vậy, trong lịch sử, nơi đây từng là trung tâm của giáo phận Tây Đàng Ngoài (Hà Nội) trong hơn 60 năm.

Là trung tâm của giáo phận, Sở Kiện sở hữu nhiều công trình lớn phục vụ nhu cầu chung, nổi bật là nhà thờ chính tòa Sở Kiện.

Nhà thờ Sở Kiện

Nhà thờ Sở Kiện (hay Kẻ Sở) mang tước hiệu Đức Mẹ Vô Nhiễm, được khởi công xây dựng vào ngày 25/10/1877 và hoàn thành vào năm 1882 sau hơn 5 năm thi công. Công trình được khánh thành vào tháng 01/1883 dưới sự chỉ đạo của Đức Cha Paul-Francois Puginier Phước (1835 – 1892).

Nhà thờ chính toà này là trái tim của giáo phận Tây Đàng Ngoài, giữ vai trò trung tâm cho đến năm 1936, khi toà giám mục chuyển về Hà Nội.

Ngôi thánh đường Sở Kiện là một biểu tượng lịch sử của giáo hội Công giáo Việt Nam, đồng thời là điểm du lịch hấp dẫn của Hà Nam. Kiến trúc Châu Âu độc đáo khiến nơi đây được ví như “Châu Âu thu nhỏ” giữa lòng Hà Nam, thu hút du khách bởi vẻ đẹp cổ kính và trầm mặc.

Lịch sử giáo xứ Sở Kiện ghi dấu những sự kiện quan trọng như thành lập, xây dựng nhà thờ, các hoạt động mục vụ và những nhân vật tiêu biểu góp phần phát triển giáo xứ.

Nhà thờ Sở Kiện: Kiến trúc Gothic độc đáo

Nhà thờ Sở Kiện mang kiến trúc Gothic đặc trưng, toát lên vẻ đẹp tinh xảo với những đường nét tỉ mỉ. Phong cách kiến trúc này nổi tiếng với vòm cửa hình cung, tháp nhọn và những họa tiết trang trí cầu kỳ, tạo nên một vẻ đẹp uy nghi và tráng lệ.

Ngôi thánh đường đồ sộ với chiều dài 67,2m, rộng 31,2m và cao 23,2m, được chia thành 5 gian và đỡ bởi 4 hàng cột vững chãi. Xây dựng bằng gạch đỏ, nhà thờ được tô điểm bởi những đường nét hoa văn tinh xảo, trở thành công trình huy hoàng bậc nhất Đông Dương thời bấy giờ.

Từ lối vào, nhà thờ hiện lên với tiền đường đồ sộ, trầm mặc, hai tháp chuông cao vút theo phong cách Gothic đặc trưng. Kiến trúc Gothic được tối giản, kết hợp hài hòa với phong cách Á Đông, tạo nên nét độc đáo riêng biệt cho thánh đường.

Mặt tiền nhà thờ Sở Kiện

Nét trung tâm của tiền đường là cây thánh giá lớn, biểu tượng niềm tin Công giáo. Dưới chân thánh giá là tượng Đức Mẹ, một minh chứng cho lịch sử lâu đời của nhà thờ. Bức tượng, được lắp đặt từ khi xây dựng, đã có 140 tuổi.

Nhà thờ Sở Kiện mang nét tương đồng thú vị với nhà thờ Đức Bà Paris và nhà thờ chính tòa Milano, một trong những ngôi thánh đường lớn nhất thế giới. Hơn nữa, nhà thờ Lớn Hà Nội, được xây dựng từ năm 1884 – 1888 ngay sau khi nhà thờ Sở Kiện hoàn thành, cũng do Đức Giám Mục Paul-Francois Puginier Phước, người góp công lớn trong việc xây dựng nhà thờ Sở Kiện, chỉ đạo xây dựng.

Hai ngọn tháp cao 27m, trang trọng với bốn quả chuông mang các sắc âm đố – mi – son – đồ. Chuông Bồng, quả chuông lớn nhất nặng 2.461kg, vang vọng bên cạnh chuông nhỏ nhất chỉ 318kg. Trước đây, để đánh chuông, 10 người cùng chung sức kéo bốn quả chuông. Nay, hệ thống điện đã thay thế sức người, góp phần giữ gìn nét đẹp truyền thống của ngôi chùa.

Khám phá chi tiết kiến trúc khu vực tiền đường nhà thờ, từ những đường nét tinh xảo đến các họa tiết trang trí độc đáo.

Hai tháp phụ cân đối, trang trí hoa văn Pháp, uy nghi đứng cạnh nhà thờ. Nét đẹp cổ kính được tô điểm bởi rêu phong, cùng thánh giá trên mỗi đỉnh tháp, tạo nên không gian linh thiêng và trang nghiêm.

Mặt bên nhà thờ Sở Kiện

Ngôi thánh đường độc đáo được xây dựng trên đầm lầy, nhưng suốt 140 năm qua vẫn vững chãi, không hề nứt nẻ. Bí mật nằm ở lớp gỗ lim dày đặc lót toàn bộ nền nhà thờ, giúp công trình lún đều theo thời gian mà không bị sụp đổ.

Kết hợp tinh tế giữa kiến trúc châu Âu và nét văn hóa Á Đông, nhà thờ toát lên vẻ uy nghiêm nhưng vẫn gần gũi, tạo nên không gian tôn giáo đặc biệt hòa quyện với văn hóa Việt Nam.

Bên trong nhà thờ

Nhà thờ Sở Kiện là công trình kiến trúc đồ sộ với sức chứa lên đến 4.000 – 5.000 người, mang đậm phong cách Gothic. Những mái vòm uốn cong thanh thoát tạo nên vẻ đẹp lộng lẫy, nghệ thuật cho không gian bên trong. Ánh sáng tự nhiên xuyên qua các ô cửa kính màu, được trang trí bằng hình ảnh các vị thánh và những câu chuyện Kinh Thánh, mang đến cho nhà thờ một vẻ đẹp lung linh, huyền ảo.

Khu vực cung thánh được trang trí lộng lẫy theo phong cách truyền thống Việt Nam với gỗ chạm trổ tinh xảo, sơn son, thiếp vàng. Bàn thờ phụ, toà giảng ngày xưa cùng các chi tiết khác cũng được sơn son thiếp vàng, tạo nên vẻ đẹp thẩm mỹ và tăng tính gần gũi với văn hóa Việt Nam.

Kiến trúc và trang trí hài hòa, liền mạch từ trong ra ngoài đã tạo nên một ngôi thánh đường lộng lẫy, tráng lệ, kiêu hãnh đứng vững cho tới ngày nay.

Cận cảnh khu vực cung thánh

Nhà thờ Sở Kiện: Điểm đến hấp dẫn du khách

Sở Kiện, thủ phủ hành chính tôn giáo của giáo phận Tây Đàng Ngoài xưa kia, không chỉ là trung tâm tôn giáo mà còn là tâm điểm văn hóa Công giáo của cả giáo phận. Để đáp ứng nhu cầu của khu vực rộng lớn này, nhiều công trình kiến trúc độc đáo đã được xây dựng, tạo thành một quần thể kiến trúc đặc sắc. Ngày nay, du khách đến Sở Kiện sẽ được chiêm ngưỡng một khu vực rộng lớn 12ha với những tòa nhà mang kiến trúc châu Âu ấn tượng.

Quần thể Sở Kiện xưa gồm 4 khu vực chính: nhà thờ chính tòa, Tòa Giám Mục, Đại Chủng Viện (xây dựng năm 1897) và nhà in Kẻ Sở. Trong đó, chỉ còn nhà thờ chính tòa, Tòa Giám Mục và Đại Chủng Viện được bảo tồn, trùng tu và sử dụng cho các mục đích khác nhau đến nay. Nhà in Kẻ Sở đã không còn tồn tại.

Nhà in Kẻ Sở hay Ninh Phú là hai trong số ba nhà in chữ Quốc ngữ đầu tiên của Việt Nam, cùng với nhà in Tân Định (Sài Gòn) và nhà in Làng Sông (Bình Định).

Nhà in hoạt động đa dạng, xuất bản hơn 100 đầu sách với nhiều chủ đề, từ sách học tiếng Pháp, tiếng Latin, triết học, thần học, giáo sử, kinh sách, phụng vụ, Kinh Thánh đến sách giáo khoa phục vụ các môn học như vật lý, văn chương, văn phạm, toán học, địa lý.

Di sản của nhà in Kẻ Sở, một dấu ấn lịch sử, giờ đây chỉ còn là những mảnh vỡ, gợi nhớ một thời huy hoàng đã qua.

Năm 1939, nhà in của Tòa Giám mục Tây Đàng Ngoài được chuyển về Hà Nội cùng với tòa giám mục. Hiện nay, dấu tích của nhà in chỉ còn là nền móng nằm phía bên trái nhà thờ Sở Kiện.

Nằm trong khuôn viên Sở Kiện, nhà nguyện cổ giờ chỉ là di tích.

Sở Kiện là nơi lưu giữ nhiều di tích và hài cốt của các Thánh Tử Đạo tại Việt Nam, đồng thời là Trung tâm Hành hương các Thánh Tử Đạo của Tổng Giáo Phận Hà Nội.

Hài cốt các Thánh Tử Đạo được lưu giữ tại Sở Kiện, nơi tôn vinh hy sinh và lòng dũng cảm của họ.

Đức giám mục Pierre-Jean-Marie Gendreau Đông là nhân vật chủ chốt trong việc kiến tạo trung tâm hành hương như ngày nay. Trong vòng 10 năm, ngài đã miệt mài sưu tầm, điều tra và khôn khéo quy tụ các di tích, hài cốt của các Thánh Tử Đạo tại Việt Nam về Sở Kiện. Công lao to lớn của ngài còn thể hiện ở việc xin toà thánh Vatican phong Chân Phước cho 117 vị Thánh Tử Đạo tại Việt Nam, góp phần đưa trung tâm hành hương ngày càng phát triển.

Sở Kiện còn là quê hương của hai vị Thánh tử đạo Phêrô Trương Văn Thi và Phêrô Trương Văn Đường, hai trong số 117 vị được tuyên phong năm 1988.

Khu vực trung tâm hành hương chỉ mở cửa cho du khách vào các dịp đặc biệt trong năm hoặc khi có đoàn hành hương đăng ký trước. Các di tích và hài cốt được đặt trong các tòa nhà ở đây, vì vậy bạn sẽ hiếm khi có cơ hội thăm viếng chúng vào những ngày thường.

Ngoài hài cốt, Trung tâm Hành hương còn lưu giữ các di tích như dây trói, gông cùm… liên quan đến các Thánh Tử Đạo, minh chứng cho cuộc tử đạo oai hùng.

Tượng Đức Mẹ tại Trung tâm Hành hương, có nguồn gốc từ Pháp, là di sản từ thời các Thánh Tử Đạo.

Các tòa nhà và khu vực khác trong quần thể Sở Kiện.

Khuôn viên trong Trung tâm Hành hương

Dòng Mến Thánh Giá tọa lạc ngay cạnh nhà thờ Sở Kiện.

Vẻ đẹp ẩn mình quanh Nhà thờ Sở Kiện, khung cảnh thanh bình, yên ả.

Sở Kiện ngày nay

Từ năm 1934 đến 1936, nhà thờ chính tòa được chuyển lên Hà Nội, khiến nhà thờ Sở Kiện chỉ còn là nhà thờ giáo xứ. Đại Chủng Viện, Tòa Giám Mục và nhà in cũng dời về Hà Nội cùng thời điểm này.

Nhà thờ Sở Kiện, theo thời gian, đã xuống cấp. Được trùng tu lần đầu vào năm 1990 và lần hai vào năm 2011, nhà thờ giờ đây lại khang trang, nguy nga.

Các cột mốc lịch sử quan trọng

Sở Kiện, dù không còn là trung tâm của Tổng Giáo Phận Hà Nội, vẫn giữ vị trí đặc biệt trong lịch sử Công giáo Việt Nam. Nơi đây từng là điểm hẹn cho những sự kiện trọng đại, ghi dấu ấn sâu sắc trong lòng người Công giáo.

Vương cung thánh đường – biểu tượng uy nghi, nơi lưu giữ những giá trị lịch sử và văn hóa, mang trong mình sự linh thiêng và những đặc ân thiêng liêng.

Năm 2008, Sở Kiện được tôn vinh là Trung tâm Hành hương các Thánh Tử Đạo của Tổng Giáo Phận Hà Nội. Tiếp nối vinh dự ấy, năm 2010, nhà thờ Sở Kiện được nâng lên bậc Vương cung thánh đường, khẳng định tầm quan trọng về lịch sử, tâm linh và kiến trúc độc đáo của công trình này. Hiện nay, Việt Nam chỉ có 4 Vương cung thánh đường, bao gồm Sở Kiện, Phú Nhai, La Vang và nhà thờ Đức Bà Sài Gòn, minh chứng cho giá trị đặc biệt của nhà thờ Sở Kiện trong lòng người dân và Giáo hội.

Khám phá Sở Kiện, bạn không chỉ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp mà còn được thưởng thức bánh đa Kiện Khê, đặc sản nức tiếng vùng đất Thanh Liêm.

Check-in Sở Kiện

Sở Kiện, điểm hành hương nổi tiếng của Việt Nam, thu hút du khách thập phương với quần thể kiến trúc đậm chất châu Âu. Nơi đây không chỉ là điểm du lịch hấp dẫn, mà còn là minh chứng cho một giai đoạn lịch sử quan trọng của Giáo hội Công Giáo Việt Nam. Tới Sở Kiện, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp kiến trúc độc đáo, mà còn có cơ hội lưu giữ những bức ảnh đẹp, ghi dấu ấn của chuyến hành trình ý nghĩa.

Tác giả: Nguyễn Văn Huỳnh