Chùa Bổ Đà, ngôi cổ tự nổi tiếng tỉnh Bắc Giang, là trung tâm Phật giáo Thiền tông, ghi dấu lịch sử hào hùng trong thời kì kháng chiến chống Pháp.

Trải dài theo hình chữ S của Việt Nam, mỗi vùng đất đều ẩn chứa những ngôi cổ tự trăm năm. Từ Bổ Đà nổi tiếng ở phía Bắc đến Hương Tích linh thiêng ở phía Nam, mỗi ngôi chùa đều là minh chứng cho chiều dài lịch sử và văn hóa của đất nước.

Chùa Bổ Đà, ngôi danh lam cổ tự ở Bắc Giang, là minh chứng sống động cho tâm linh và tâm thức của người Việt qua hàng trăm năm. Ngôi chùa cổ tường đất, tiểu sành, ẩn mình giữa lũy tre xanh, rừng thông già, và ngôi tháp cổ oai linh, mang đến khung cảnh thanh bình, huyền bí.

Hãy cùng tôi và Go and Share khám phá vẻ đẹp cổ kính của chùa Bổ Đà!

Cổng vào chùa Bổ Đà

Chùa Bổ Đà: Không gian lịch sử

Chùa Bổ Đà, ngôi cổ tự nổi tiếng ở Bắc Giang, là trung tâm Phật giáo Thiền tông và là địa chỉ lịch sử quan trọng trong kháng chiến chống Pháp.

Chùa Bổ Đà, được xây dựng lại khang trang vào năm 1720 đời vua Lê Dụ Tông, là biểu tượng của thời kì thịnh vượng Phật giáo Thiền tông. Truyền thuyết kể rằng, chùa khai sơn gắn liền với những câu chuyện về Quan Thế Âm hiển linh, ban phúc lành, mang đến niềm tin mãnh liệt cho người dân. Chính vì sự linh thiêng này, chùa Bổ Đà còn được gọi với nhiều cái tên khác như chùa Quán Âm, Chùa Thượng, Chùa Tam Giáo hay Tứ Ân Tự.

Chùa Bổ Đà, tọa lạc trên vùng núi Bổ rộng 100.000m2, là quần thể kiến trúc cổ kính với Tứ Ân tự là trung tâm. Nơi đây còn có tháp cổ, am Tam Đức, chùa Cao, đền Đức Thánh Hóa, đền Thạch Tướng Quân, cùng những cây cổ thụ hàng trăm năm tuổi và khu rừng thông già tĩnh lặng.

Khám phá quần thể danh lam chùa Bổ Đà

Chùa Bổ Đà ẩn mình giữa núi non hùng vĩ, cây xanh um tùm. Nơi đây là chốn linh thiêng, với những ngôi đền, chùa, tháp cổ kính, thu hút du khách thập phương.

Chùa Tứ Ân

Chùa Tứ Ân, ngôi chùa chính của quần thể chùa Bổ Đà, là một công trình kiến trúc bề thế, giữ nguyên nét cổ truyền của chùa Bắc Bộ. Với khung gỗ, lợp ngói mũi hài, nền lát gạch, tường rào bằng đất, chùa Tứ Ân hiện có 16 tòa nhà, tổng 92 gian, được xây dựng từ thời Lê – Nguyễn và giữ nguyên hiện trạng đến nay.

Đại hùng bảo điện chùa Bổ Đà uy nghi, trang nghiêm với kiến trúc độc đáo, là một tuyệt tác kiến trúc Phật giáo.

Chùa Bổ Đà tôn nghiêm với hệ thống thờ tự chủ yếu là tượng Phật gỗ, được tô điểm bởi nghệ thuật sơn thếp vàng tinh xảo. Không gian thờ tự được bài trí công phu, sử dụng kỹ thuật sơn son thếp vàng trên các bảng đề, bảng đối, bao lam, đối cột, tạo nên vẻ đẹp trang nghiêm, rực rỡ.

Đại hùng bảo điện chùa Bổ Đà

Trung tâm đại hùng bảo điện là nơi đặt các tượng Phật.

Không gian thờ tổ trang nghiêm, thanh tịnh trong chùa Bổ Đà.

Vườn Tháp

Vườn Tháp cổ chùa Bổ Đà toát lên vẻ thanh tịch, sâu lắng. Nơi đây, hơn 100 tòa tháp cao từ 3 đến 5m, từ 3 đến 4 tầng, là nơi an nghỉ của hơn 1000 tăng ni dòng Thiền Lâm Tế.

Khu Tháp Cổ là một trong những khu mộ tháp đẹp nhất Việt Nam. Các ngôi tháp được dựng theo chiều nghiêng của núi, từ thấp lên cao, vị trí được đặt theo quy định của Thiền môn.

Tháp Tăng trang trí bằng hoa sen và bình hồ lô, trong khi tháp Ni được điểm tô bởi hình hoa sen và búp sen.

Con đường lên Am Tam Đức, Chùa Cao và các điểm tâm linh khác.

Am Tam Đức

Từ lối đi dẫn vào khu tháp cổ, Am Tam Đức hiện ra uy nghi, trầm mặc.

Nằm trên cao của vườn tháp cổ, Am Tam Đức là một am tu lớn, dễ dàng nhìn thấy từ lối vào. Am là nơi tu tập riêng nên hạn chế tham quan, nhưng du khách có thể dừng chân tại khoảng sân rộng phía trước để ngắm nhìn tháp cổ.

Am Tam Đức mang đậm nét truyền thống với nghệ thuật gỗ khảm xà cừ tinh xảo, cửa gỗ lá sách kết hợp song cửa gỗ trụ, đón ánh sáng tự nhiên. Hai tầng mái am được trang trí cầu kỳ với diềm tạo hình đầu rồng, vân mây và hình tượng kỳ lân, thể hiện sự uy nghi, linh thiêng.

Cổng dẫn lối đi lên tháp cổ

Nghệ thuật khảm xà cừ là nét trang trí nổi bật nhất trên Am Tam Đức.

Mặt chính diện Am Tam Đức

Chùa Cao

Nằm nép mình sau con dốc nhỏ từ Am Tam Đức, Chùa Cao với kiến trúc trắng muốt ẩn mình giữa khu rừng xanh mát, là nơi tôn nghiêm thờ tượng Quán Âm giác vàng.

Nằm giữa lòng chùa, khoảng sân trống rộng như giếng trời, đón trọn tinh hoa nhật nguyệt ban ngày lẫn đêm. Theo quan niệm dân gian, nơi nhật nguyệt dung hòa sẽ mang lại may mắn, thuận lợi cho gia đình và con cái. Vì thế, Chùa Cao trở thành điểm đến linh thiêng, thu hút du khách cầu mong hạnh phúc viên mãn.

Nằm ẩn mình trên đỉnh cao trong rừng già, Chùa Cao là điểm đến tâm linh thu hút du khách với những ước nguyện tốt lành. Đường lên chùa tuy vất vả nhưng mỗi bước chân là một lời cầu nguyện, đưa du khách đến với quần thể di tích tâm linh chùa Bổ Đà, nơi thanh tịnh và linh thiêng.

Chùa Cao thờ Quán Thế Âm Bồ Tát, chỉ có một mặt chính.

Chùa Cao tôn thờ tượng Phật Quán Thế Âm Bồ Tát, một biểu tượng của lòng từ bi và cứu khổ cứu nạn.

Đền Đức Thánh Hóa

Đền thờ Đức Thánh Hóa, nơi tôn vinh Trần Hưng Đạo – Hưng Đạo Đại vương Trần Quốc Tuấn, vị anh hùng, công thần nhà Trần, là minh chứng cho lòng biết ơn của dân tộc đối với những người con ưu tú đã anh dũng chiến đấu bảo vệ đất nước. Việc thờ tự Đức Thánh Hóa là một nét đẹp văn hóa, tín ngưỡng đặc sắc của người Việt Nam, thể hiện lòng biết ơn và sự kính trọng đối với các vị anh hùng dân tộc.

Đền thờ tọa lạc ở chân đồi Núi Bổ, là nơi tưởng nhớ các vị anh linh chiến sĩ đã anh dũng chiến đấu trong kháng chiến chống Pháp – Mỹ.

Khu đền thờ Đức Thánh Hóa mở cửa vào buổi sáng để kinh kệ và đóng cửa sau thời kinh.

Đền Bà Chúa Kho

Đền thờ Đức Thánh Hóa, nơi thờ Bà Chúa Kho, là điểm tâm linh quan trọng trong tín ngưỡng dân gian thờ Mẫu ở miền Bắc. Bà Chúa Kho, vị công thần sát cánh bên cạnh Lý Thường Kiệt, có công chiêu dân khai hoang, lập ấp, tăng gia sản xuất, góp phần giúp quân đội nhà Lý giành chiến thắng trong nhiều trận đánh. Nơi đây thu hút đông đảo người dân đến dâng hương, cầu mong may mắn và tài lộc.

Mùa xuân về, dòng người tấp nập đổ về đền Bà Chúa Kho, cùng mong ước tài lộc, may mắn và bình an cho năm mới.

Đền thờ Thạch Tướng Đại Vương

Thạch Tướng Đại Vương, vị thần trong truyền thuyết dân gian Việt Nam, có cốt truyện tương tự Thánh Gióng. Sinh ra từ hòn đá mẹ vào ngày 10 tháng giêng tại Ao Miếu, thôn Hạt Lát, vị tướng trẻ tuổi này đến 7 tuổi vẫn chưa biết nói nhưng cao 10 thước và sở hữu sức mạnh phi thường.

Ngày sứ giả tìm đến làng, cậu bé bỗng được chọn làm tướng quân, cùng bạch tượng oai phong ra trận. 50 vạn quân phương Bắc đang tràn vào Cao Bằng, Tuyên Quang, Hưng Hóa (nay là khu vực Tây Bắc), cậu bé dũng mãnh chiến đấu, đánh tan giặc thù. Thắng trận, người cởi bỏ áo mũ, bay về trời. Vua và dân lập đền thờ, ghi nhớ công lao của vị tướng quân bất tử.

Đền thờ Thạch Tướng Đại Vương

Chùa Bổ Đà: Xưa & Mộc Bản

Rừng thông xanh chùa Bổ Đà

Chùa Bổ Đà, với không gian rừng thông xanh mát, thể hiện rõ nét Thiền tông Trúc Lâm. Từ Am Tam Đức, men theo lối đi rợp bóng thông, du khách sẽ đến Chùa Cao, đền Thạch Tướng Quân rồi ra cổng Tứ Ân Tự.

Rừng thông với những bậc thang đá dẫn lối, mở ra hành trình hành hương dễ dàng cho mọi người. Dừng chân giữa khu rừng, bạn sẽ được bao bọc bởi sự tĩnh lặng, tiếng thông reo rì rào và cảm nhận phong vị thanh tịnh của thiên nhiên trên những phiến đá cổ kính.

Con đường lên Am Tam Đức uốn lượn quanh vườn tháp, ẩn hiện trong những tán cây xanh mát.

Con đường từ Chùa Cao lên Đền Thạch Tướng Đại Vương.

Cây Di sản đặc trưng của vùng cổ tự Bổ Đà

Con đường mòn xuyên rừng thông, nối liền đền Thạch Tướng Đại Vương với chùa chính.

Cổng cuối cùng dẫn vào Đại Hùng Bảo Điện, lối đi được lát gạch ngói, mở ra không gian uy nghi và linh thiêng.

Nét cổ chùa xưa chùa Bổ Đà

Nét đẹp cổ kính của chùa Bổ Đà được thể hiện rõ nét qua những bức tường đất, tiểu sành, gạch ngói. Nổi bật là hai vòng tường đất bao bọc chùa chính, mỗi bờ tường cao 2m, vẫn còn nguyên vẹn đến nay. Du khách có thể dễ dàng nhận thấy chúng, đặc biệt là bức tường dài nhất nối liền ngõ phải, dẫn từ khu vườn tháp đến am Tam Đức.

Lối vào chùa Bổ Đà cổ kính với cửa gỗ sẫm màu, tường rào đất và lũy tre nhuốm màu rêu phong, in dấu thời gian, gợi lên nét hoài niệm. Những lối đi lát gạch, ngói, trụ cột gạch thô mộc mạc, mang đậm nét dân dã miền Bắc, góp phần tạo nên vẻ đẹp độc đáo của ngôi chùa cổ kính này.

Trung tâm chùa Bổ Đà ẩn mình sau lối vào giản dị, với nếp tường đất cũ kĩ, ngói rêu phong. Cổng chính được trùng tu, mang nét mới mẻ, tạo điểm nhấn cho kiến trúc cổ kính.

Ngôi nhà cổ kính với chum sành, tường đất và nền gạch ngói đỏ.

Con đường dẫn lên tháp cổ nằm trong khuôn viên chùa Tứ Ân Từ.

Chùa Bổ Đà mang đậm dấu ấn nghệ thuật truyền thống với mái chùa lợp ngói vảy cá, ngói mũi hài, điểm xuyết chữ Thọ trên ngói, cửa, tường và bình phong. Bên trong, nghệ thuật khắc gỗ tinh xảo hiện diện trên riềm và đầu bẫy, tái hiện sống động vân mây, ngọn lửa, hoa sen.

Ngói mũi hài trên mái chùa

Cửa gỗ chạm khắc tinh xảo, họa tiết long, mai, cúc phụng, mang nét đẹp truyền thống.

Chữ Thọ được trang trí tinh xảo trong chùa chiền xưa, thể hiện nét đẹp văn hóa truyền thống của người Việt.

Ngói mũi hài mang chữ “Thọ” bên trong, dưới là “bẩy” được điêu khắc tỉ mỉ và sống động.

Riềm trang trí tinh tế, họa tiết hoa lá, vân mây uyển chuyển.

Dân ca Quan họ, hồn cốt dân tộc, soi đường cho quốc dân đi.

Mộc bản chùa Bổ Đà

Mộc bản kinh Phật thiền phái Lâm Tế, được làm từ gỗ thị năm 1741, là một trong những cổ vật nổi bật tại chùa Bổ Đà. Với hơn 2000 bản, đây là di sản Hán Nôm cổ nhất của thiền phái Lâm Tế, được lưu giữ và trưng bày tại chùa, thu hút sự quan tâm của du khách.

Bước qua cổng tam quan chùa Bổ Đà, du khách sẽ bắt gặp những tấm mộc bản cổ kính được trưng bày trong tủ kính, mang đến những câu chuyện lịch sử đầy hấp dẫn.

Mộc bản trưng bày tại lối vào chùa khó quan sát do tủ kính mờ và màu sắc tối. Nên mang theo đèn pin để nhìn rõ hơn.

Thời gian lý tưởng du lịch chùa Bổ Đà

Chùa Bổ Đà, điểm du lịch tâm linh, lịch sử và văn hóa dân gian đặc sắc của Kinh Bắc, chào đón du khách mọi lúc. Tuy nhiên, du khách nên tránh ghé thăm vào mùa mưa từ tháng 4 đến tháng 10, khi mưa có thể gây nguy hiểm khi di chuyển trên các bậc thang dẫn lên các điểm thờ tự.

Mùa khô lạnh từ tháng 11 đến tháng 3 là thời điểm lý tưởng nhất để ghé thăm chùa Bổ Đà. Không khí se lạnh khiến khu rừng mát mẻ, đường đi thuận lợi cho việc vãng cảnh. Đặc biệt, chùa khai hội mùa xuân vào thời điểm này, và từ ngày 16 đến 18 tháng 2 là lễ giỗ tổ khai sơn, mang đến không khí đông vui, long trọng nhất trong năm.

Chùa Bổ Đà mở cửa tham quan từ 7h sáng đến 11h trưa và từ 13h30 đến 16h chiều.

Khám phá chùa Bổ Đà: Vị trí & hành trình

Chùa Bổ Đà tọa lạc tại thôn Thượng Lát, xã Tiên Yên, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang, cách trung tâm thành phố Bắc Giang khoảng 7km.

Từ cổng chùa, rẽ trái vào khu vực bãi đất trống để gửi xe. Đi thẳng qua cổng tam quan là đến chùa chính Tứ Ân Từ. Nếu chùa chưa mở cửa, hãy rẽ phải vào vườn tháp, đi dọc theo lối bậc thang để tham quan các đền thờ. Khi quay lại từ phía trên, chùa sẽ đã mở cửa.

Chùa Bổ Đà, điểm du lịch tâm linh và lịch sử nổi tiếng bậc nhất Bắc Giang, mang đậm nét kiến trúc truyền thống Bắc Bộ. Du khách đến đây sẽ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp cổ kính, trầm mặc của ngôi chùa cổ, hòa mình vào không gian thanh tịnh, linh thiêng.

Tác giả: Trần Thanh Điền