Tọa lạc trên đỉnh núi Câu Lậu, chùa Tây Phương tách biệt với sự ồn ào của Hà Nội, mang đến cảm giác bình yên, thanh tịnh giữa khung cảnh núi non thơ mộng.

Dân gian ta có câu ca dao:

“Ấy ngày mồng sáu tháng ba,

Ăn cơm với cà đi hội chùa Tây”

Mùa xuân, con én đưa thoi, lòng người rộn ràng. Cũng là lúc mình muốn tìm đến nơi thanh tịnh, an yên. Chùa Tây Phương trên đỉnh núi Câu Lậu là lựa chọn hoàn hảo. Nằm ẩn mình giữa núi non thơ mộng, chùa như một ốc đảo bình yên giữa cuộc sống ồn ào. Mọi phiền muộn, lo toan đều tan biến khi đặt chân vào nơi đây. Hãy cùng mình khám phá vẻ đẹp thanh tao, cổ kính của ngôi chùa cổ kính này nhé!

1. Đôi nét về chùa Tây Phương

Chùa Tây Phương, tên chữ Sùng Phúc tự, tọa lạc tại xã Thạch Xá, huyện Thạch Thất, Hà Nội, cách trung tâm thành phố khoảng 40 km về phía tây.

Ngôi chùa cổ kính này ẩn chứa truyền thuyết về sự du nhập Phật giáo vào Việt Nam. Theo dòng lịch sử, có giai thoại kể về Cao Biền, tiết độ sứ thời Đường (864 – 868), người cai trị An Nam xưa. Ông ta đã xây dựng một công trình tôn giáo với âm mưu ngăn chặn long mạch của vùng đất này.

Mặc dù truyền thuyết về Tây Phương cổ tự được lưu truyền qua nhiều đời, chứng tích rõ ràng nhất về ngôi chùa này lại xuất hiện từ thời Mạc Phúc Nguyên (1547 – 1561). Chính vào giai đoạn này, chùa được xây dựng với quy mô như hiện nay.

Chùa Tây Phương được công nhận là Di tích Quốc gia đặc biệt năm 2015, với 34 pho tượng được xếp hạng Bảo vật Quốc gia, khẳng định giá trị lịch sử, văn hóa to lớn của ngôi chùa.

2. Phương tiện di chuyển

Với phương tiện cá nhân

Từ Hà Nội, đi theo đường Trần Duy Hưng – Đại lộ Thăng Long, đến cầu vượt ngã tư Đại lộ Thăng Long – Thạch Thất, Quốc Oai, rẽ trái vào Quốc Oai. Tiếp tục rẽ phải, sau 5km đến ngã tư Thạch Xá, bạn sẽ thấy biển chỉ đường vào chùa Tây Phương. Rẽ trái từ đây và đi thêm khoảng 4-5km nữa là đến cổng chùa.

Với phương tiện công cộng

Bạn có thể đi tuyến xe buýt số 89 từ bến xe Yên Nghĩa, qua Thạch Thất, đến bến xe Sơn Tây và xuống tại điểm dừng chùa Tây Phương.

3. Giá vé

Giá vé vào chùa Tây Phương là 10.000 VND/người, áp dụng cho cả khách nội địa và quốc tế, chưa bao gồm phí gửi xe. Chùa miễn phí tham quan vào ngày di sản văn hóa 23/11 và các ngày Tết Nguyên đán từ 30 Tết đến mùng 3.

Bảng giá tham quan di tích

4. Lưu ý khi thăm chùa

Chùa chiền là nơi linh thiêng, để giữ gìn nét trang nghiêm vốn có, bạn nên tránh ăn mặc quá màu mè, gây phản cảm. Hãy mang giày thể thao thoải mái để leo 237 bậc đá lên chùa. Thắp hương dâng lễ tại lư hương bên ngoài để phòng tránh cháy nổ vì chùa Tây Phương chủ yếu làm bằng gỗ. Nếu đến chùa trong mùa chính hội, nơi đông đúc du khách, bạn cần bảo quản hành lý cẩn thận để tránh bị kẻ gian lợi dụng.

Khám phá chùa Tây Phương

Chùa Tây Phương hiện nay là quần thể kiến trúc gồm nhiều hạng mục chính: Tam quan hạ, Tam quan thượng, Miếu Sơn Thần, chùa Hạ, chùa Trung, chùa Thượng, Nhà tổ, Nhà Mẫu và Nhà khách, tạo nên một không gian tôn nghiêm và linh thiêng.

5.1. Tam quan hạ

Nằm dưới chân núi Câu Lậu, Tam quan hạ là công trình mở đầu cho quần thể kiến trúc chùa Tây Phương. Cổng tam quan với ba cửa, trong đó cửa chính giữa rộng nhất, tượng trưng cho ba cách nhìn của Phật giáo: hữu quan, không quan và trung quan. Hữu quan thể hiện cái sắc (giả), những sự vật hiện hữu trong cõi đời; không quan tượng trưng cho cái không (vô thường) và trung quan thể hiện sự trung dung giữa sắc và không.

Tam quan uy nghiêm sừng sững dưới chân núi, như một vị thần gác cổng thiên nhiên.

5.2. Tam quan thượng

Bước qua cánh cổng tam quan, bạn sẽ leo 237 bậc đá ong để lên tam quan thượng. Đá ong, với sắc vàng hoặc nâu đỏ, phù hợp với mọi điều kiện thời tiết, là vật liệu quen thuộc trong các ngôi làng, chùa cổ.

Bậc đá ong in bóng thời gian

Tam quan cổ kính nhuốm màu hoài niệm với kiến trúc gạch Bát Tràng nung đỏ.

Hai câu thơ “Bảy đóa sen vàng nâng gót ngọc/ Ba ngàn thế giới đón Như Lai” trên Tam quan thượng đã khắc họa khoảnh khắc lịch sử thiêng liêng của Phật giáo. Đó là khi Đức Phật mới sinh ra, Ngài đã đi bảy bước, mỗi bước đều in dấu hoa sen, đến bước thứ bảy, Ngài chỉ tay lên trời, xuống đất, tuyên bố: “Thiên thượng thiên hạ, duy ngã độc tôn”, khẳng định vị thế tối cao của Ngài.

5.3. Miếu sơn thần

Nằm tách biệt bên trái chùa chính, miếu sơn thần vừa là nơi thờ thần núi vừa là nhà thờ Đức Ông. Kiến trúc gỗ lợp ngói truyền thống, miếu có diện tích khiêm tốn nhưng vẫn giữ vai trò quan trọng trong tín ngưỡng của người dân. Hầu hết các chùa Phật giáo đều có ban thờ riêng dành cho Ngài.

Ban thờ Đức Ông đang được tân trang.

Bên trong miếu sơn thần

Theo sách Phật giáo, Đức Chúa Ông là một thương gia giàu có ở Ấn Độ cổ đại, nổi tiếng với lòng mộ đạo. Ngài đã cúng dường Đức Phật và tăng đoàn một lượng vàng khổng lồ để dát kín mặt vườn của Thái Tử Kỳ Đà nước Vệ Xá. Hành động hào phóng này đã khiến Ngài trở thành một trong những thí chủ lớn nhất và rộng rãi nhất trong lịch sử.

5.4. Chùa Hạ

Chùa chính là quần thể kiến trúc độc đáo gồm ba nếp nhà song song, xếp thành chữ Tam trên cùng một nền, mỗi nếp nhà là một tòa kiến trúc 2 tầng, 8 mái kiểu chồng diêm. Chùa Hạ, chùa Trung và chùa Thượng đứng uy nghi, thể hiện sự hài hòa và cân bằng. Tường gạch Bát Tràng mộc mạc, màu đỏ đất nung ẩn hiện sau những cửa sổ tròn trắng tinh khôi, ẩn dụ triết lý “sắc sắc không không” của Phật giáo.

Chùa Hạ, một phần quan trọng của Tây Phương cổ tự, giữ vai trò then chốt trong tổng thể kiến trúc Phật giáo độc đáo này.

Trên bàn thờ chùa Hạ, Phật Bà Thiên Thủ Thiên Nhãn uy nghi giữa hai tượng tiên Đồng Ngọc Nữ.

Tượng Phật Bà Quan Âm Thiên Thủ Thiên Nhãn uy nghi, bên cạnh là hai tiên đồng, ngọc nữ xinh đẹp.

Tượng Bát bộ Kim cương, nét mặt dữ tợn, đỏ rực như lửa, toát ra khí thế oai nghiêm.

Tượng Bát bộ Kim cương với nụ cười hiền từ, toát ra vẻ nhân hậu và an lạc.

Những bộ tượng mang phong cách Tây Sơn thần, tay cầm khí giới, thể hiện sự uy nghi, quyền uy của các vị hộ pháp. Phong cách này đặc trưng cho các pho tượng Hộ pháp ở Việt Nam, tượng trưng cho sức mạnh trừ gian diệt ác, bảo vệ người dân.

Sân thiên tỉnh – giếng trời là khoảng không gian chuyển tiếp giữa các khu chùa, mang ý nghĩa kết nối tâm linh.

5.5. Chùa Trung

Nằm sau chùa Hạ là chùa Trung, điểm độc đáo của chùa Tây Phương. Tòa giữa cao hơn hai tòa còn lại, tuy hẹp nhưng vẫn mang nét uy nghi. Mỗi nếp nhà hai tầng mái chồng diêm, cột gỗ vững chãi trên đá xanh khắc hình cánh sen. Chùa Trung là nơi thờ Phật Tuyết Sơn, tượng trưng cho thời kỳ khổ hạnh của Đức Phật Thích Ca Mâu Ni.

Chùa Trung nhìn từ bên ngoài

Biểu tượng sắc sắc không không trong giáo lý nhà Phật thể hiện sự trống rỗng và vô thường của thế giới vật chất, dẫn đến sự giác ngộ và giải thoát.

Đầu đao mái cong vút, kiệt tác hiếm hoi của nghệ thuật điêu khắc tôn giáo, thể hiện tài hoa và tinh hoa của người nghệ nhân.

Chùa Trung, nơi lưu giữ những bức tượng quý giá trên bàn thờ.

Tượng Phật Tuyết Sơn, dáng gầy gò, khắc khổ, toát lên vẻ thanh thoát, ẩn chứa sự tu hành khổ hạnh.

5.6. Chùa Thượng

Chính điện chùa Thượng, ba ngôi cao nhất tượng trưng cho một nghìn vị Phật trong quá khứ, hiện tại và tương lai. Hàng La Hán dọc theo tường, mỗi vị kể một câu chuyện về đời các Đức Phật. Hàng thứ hai là bộ Thập điện Diêm vương, những vị cai quản cõi luân hồi, nhắc nhở con người tích đức, hành thiện.

Gian thờ bên trong chùa Thượng

Những bức tượng La Hán nổi tiếng tại chùa Tây Phương, những tác phẩm nghệ thuật độc đáo và đầy giá trị lịch sử.

18 vị La Hán được thờ ở chùa, mỗi vị một dáng vẻ riêng, là minh chứng cho đỉnh cao nghệ thuật điêu khắc và tạo hình của Việt Nam. Không chỉ trang phục, nếp nhăn hay vẻ khắc khổ được thể hiện sinh động và cuốn hút, mà cả nỗi đau đớn, suy tư của con người trần thế cũng được khắc họa rõ nét trên những bức tượng, khiến chúng trở nên vô cùng ấn tượng và giàu cảm xúc.

Nhà tổ, mẫu, khách: nơi ấm áp.

Nhà Tổ – Nhà Mẫu được xây dựng theo kiến trúc chữ Nhị (=), với Tổ được thờ ở phía ngoài và Mẫu được thờ ở phía trong.

Không gian thanh tịnh, yên bình trước nhà thờ tổ mẫu.

Bên trong nhà thờ tổ

Bàn thờ trang nghiêm dành riêng cho Tam tòa thánh mẫu, tôn vinh sự linh thiêng và quyền năng.

Nằm sườn phải chùa chính, nhà khách được phục dựng gần đây theo kiến trúc truyền thống, hài hòa với phong cách kiến trúc Tây Phương của toàn bộ quần thể.

Ngôi nhà khách cổ kính với 7 gian được phục dựng tinh tế.

Hoa sen thanh tao được khắc họa tinh xảo trên cánh cửa, mang đến vẻ đẹp truyền thống và thanh lịch.

Lư hương lớn đặt ngoài dành cho du khách thắp hương.

Tây Phương cổ tự mang đến cho tôi một sự bình yên khó tả. Từ khuôn viên chùa, tầm mắt bao quát núi non xanh tươi, như rửa sạch những bộn bề cuộc sống. Những vết thương lòng như được chữa lành, nhịp sống hối hả tạm lắng lại, nhường chỗ cho tâm hồn thư thái. Miền đất Phật diệu kỳ, nơi an yên và thanh tịnh, đang chờ đợi bạn đến khám phá.