Hội quán Quảng Đông tại Hàng Buồm, Hà Nội là một trong số ít dấu ấn còn sót lại của cộng đồng người Hoa từng sinh sống tấp nập ở phố cổ Hà Nội.

Hà Nội ngày nay, dấu ấn người Hoa ít ỏi, chỉ còn lại ở các hội quán nhỏ trên phố Lãn Ông và Hàng Buồm. Ít ai biết rằng, cộng đồng người Hoa từng tấp nập sinh sống giữa lòng phố cổ thủ đô, góp phần tạo nên bức tranh văn hóa đa sắc màu của Hà Nội xưa.

Người Hoa tại Việt Nam, chủ yếu đến từ Phúc Kiến và Quảng Đông, sở hữu nền văn hóa đặc sắc và tinh thần cộng đồng mạnh mẽ. Hội quán Quảng Đông tại Hàng Buồm, Hà Nội, là một minh chứng cho sự trường tồn của di sản văn hóa này, lưu giữ những câu chuyện về lịch sử và tinh thần đoàn kết của người Hoa tại Việt Nam.

Hội quán Quảng Đông

1. Hội quán Quảng Đông xưa

Lịch sử

Hội quán Quảng Đông (22 Hàng Buồm) và Hội quán Phúc Kiến (40 Lãn Ông) là hai trong số ít hội quán người Hoa còn sót lại ở khu phố cổ Hà Nội. Được xây dựng bởi cộng đồng người Hoa Quảng Đông tị nạn sau khi nhà Thanh thôn tính nhà Minh, hai hội quán này đã được triều đình nhà Lê – Trịnh cho phép sinh sống và lập nghiệp tại đây.

Không gian bên trong Hội quán

Hội quán là trung tâm đời sống cộng đồng của người Hoa, không chỉ là nơi thờ tự Thiên Hậu và Quan Công, mà còn là địa điểm giao dịch thương mại, thỏa thuận giá cả và giải quyết tranh chấp giữa các thương nhân. Nơi đây đóng vai trò tương tự như cơ chế phân xử kinh tế hiện đại, góp phần duy trì trật tự và ổn định trong cộng đồng.

Những kí ức ngọt ngào về tuổi thơ hồn nhiên, vô tư tại ngôi trường mẫu giáo thân thương.

Sau năm 1975, hội quán xưa kia trở thành trường mẫu giáo, dấu ấn lịch sử của nó dần bị lãng quên. Những cánh cửa chạm trổ tinh xảo, mang phong cách Quảng Đông, giờ đây phủ đầy màu thời gian. Không gian độc đáo về văn hóa, kiến trúc, từng là điểm nhấn của một thời, giờ chỉ còn là ký ức nhạt nhòa.

Ý nghĩa

Hà Nội cuối thế kỷ XIX – đầu thế kỷ XX là trung tâm đô thị nhộn nhịp. Vị trí địa lý thuận lợi, với sông Hồng là trục giao thương huyết mạch, kết nối với sông Đáy và sông Nhuệ, biến Hà Nội thành trung tâm chợ – thương mại sầm uất. Hệ thống chợ nội đô và các chợ ven đô minh chứng cho sự phát triển thương mại của thành phố. Về văn hóa, Hà Nội là nơi giao thoa giữa Đông – Tây, Nam – Pháp, truyền thống và hiện đại. Hội quán Quảng Đông không chỉ là giao lộ văn hóa Việt – Hoa, mà còn là nơi tiếp xúc giữa ba nền văn hóa Việt – Hoa – Pháp. Cộng đồng người Hoa từ chỗ là khách trú, đã hòa nhập vào đời sống văn hóa tín ngưỡng bản địa Việt, góp phần tạo nên diện mạo văn hóa đa dạng của Hà Nội.

Kiến trúc bên trong hội quán là một tác phẩm nghệ thuật độc đáo, thể hiện sự tinh tế và độc đáo của văn hóa truyền thống.

Hội quán người Hoa, nơi lưu giữ dấu ấn của cộng đồng người Hoa trong quá trình hòa nhập vào đời sống văn hóa Việt Nam, còn gắn liền với một nhân vật lịch sử nổi tiếng: Tôn Trung Sơn. Trong thời gian chuẩn bị cho Cách mạng Tân Hợi năm 1911, ông đã từng cư trú tại hội quán trong hơn 8 tháng, để lại dấu ấn lịch sử in đậm trong tâm trí người đời. Bằng chứng là tấm bảng đá khắc ghi nhận sự lưu trú của ông tại hội quán, hiện vẫn được lưu giữ tại đây.

Kiến trúc Quảng Đông hội quán

Kiến trúc hội quán là sự kết hợp hài hòa giữa văn hóa Đông và Tây. Nét đặc trưng của kiến trúc này là bố cục chữ Khẩu với bốn dãy nhà bao quanh một khoảng sân rộng, tạo nên không gian thoáng đãng, tràn đầy ánh sáng và khí trời.

Không gian thoáng mát với trần cao

Hội quán rộng 1.670m2, được bố trí theo 3 trục chính, tạo nên một không gian hài hòa và ấn tượng. Lôi đi dạo hai bên tả – hữu dẫn lối đến sân thiên tỉnh, nơi có cây sấu cổ thụ tỏa bóng mát. Tiếp nối là nhà tiền đường, phương đình, trung đường và hậu cung, tọa lạc tại vị trí trung tâm.

Hai bên tả hữu của Hội quán

Phù điêu chạm khắc tinh xảo, mang đậm nét kiến trúc truyền thống Trung Hoa, tạo nên những tác phẩm nghệ thuật độc đáo và đầy ấn tượng.

Hội quán được bố trí theo kiến trúc truyền thống, từ tiền đường ra sau là phương đình, trung đường và hậu cung. Kiến trúc độc đáo với mái có đầu hồi và đầu đao vuông cạnh, mang nét đặc trưng riêng. Tiền đường nổi bật với những phù điêu gốm nhiều màu sắc, được trùng tu năm 1920, tái hiện các câu chuyện trong Tây Du Ký và Tam Quốc diễn nghĩa.

Kiến trúc văn hóa Đông – Tây

Sảnh chính của Quảng Đông hội quán mang dáng dấp của một nhà thờ chính tòa Phương Tây với gian giữa rộng lớn, kéo dài, hai chái hai bên. Kiến trúc phương Tây còn được thể hiện rõ nét ở hai gian nhà Đông và Tây, với phù điêu mô phỏng theo cột Doric và vòng nguyệt quế, cùng hệ thống cửa sổ trong kính ngoài chớp đặc trưng cho kiến trúc Pháp. Hai bên phía sau hội quán là nơi thờ Quan Công và Thiên Hậu, tạo nên một không gian vừa mang nét trang nghiêm của kiến trúc phương Tây, vừa giữ được nét văn hóa truyền thống của người Hoa.

Kiến trúc đậm nét phương Tây

Nơi thờ Quan Công nằm ở phía sau

Sự giao thoa tinh tế giữa kiến trúc Đông Tây đã tạo nên một không gian yên tĩnh, trầm mặc, cổ kính, nhưng vẫn toát lên vẻ trang nghiêm, thanh tao giữa lòng phố cổ nhộn nhịp.

Hội quán Quảng Đông hiện nay

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã có văn bản gửi Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội về việc tu bổ, tôn tạo di tích Hội quán Quảng Đông vào ngày 23 tháng 10 năm 2018. Sau đó, Trường Mẫu giáo Tuổi Thơ được chuyển về địa chỉ số 88 Hàng Buồm. Dự án tôn tạo bao gồm nhiều hạng mục, như cải tạo khu vực Tiền đường, phương đình, Trung đường và Hậu cung; tôn tạo cung Thiên Hậu và phòng trưng bày giới thiệu di tích; tôn tạo nhà của Ban quản lý di tích và Nhà tưởng niệm Tôn Trung Sơn, cũng như lắp đặt hệ thống chiếu sáng cho di tích.

Hội quán nay đã được tu bổ, khôi phục vẻ đẹp xưa.

Sau hơn hai năm triển khai, dự án đã thành công trong việc phục dựng và tôn tạo Hội quán Quảng Đông, mang lại diện mạo mới cho công trình, khôi phục kiến trúc nguyên bản của nó.

Triển lãm đa dạng được kết hợp tổ chức tại đây.

Tôn tạo và phục dựng Hội quán là thành công trong việc bảo tồn di tích văn hóa, giữ gìn giá trị lịch sử của thủ đô. Tuy nhiên, song hành với bảo tồn là bài toán phát triển bền vững. Giữ nguyên hiện trạng có thể khiến công chúng xa rời, lãng quên, còn chuyển đổi mục đích sử dụng lại làm Hội quán mất đi ý nghĩa thực sự. Vấn đề tồn tại hay không tồn tại trở thành nan giải, đòi hỏi câu trả lời. Chính vì vậy, các triển lãm nghệ thuật thường xuyên được tổ chức tại đây, nhằm tìm kiếm sự kết hợp hài hòa giữa bảo tồn và phát triển, để Hội quán không chỉ là di sản lịch sử mà còn là không gian văn hóa sôi động, thu hút công chúng.

Kiến trúc được phục hồi vẻ đẹp nguyên sơ.

Hội quán Quảng Đông, một di sản văn hóa quý giá, được biến đổi thành không gian sáng tạo nghệ thuật, góp phần khơi dậy sức sống mới cho thủ đô Hà Nội. Nơi đây trở thành điểm hẹn của nghệ sĩ và công chúng, tạo ra những triển lãm nghệ thuật độc đáo, kết nối thế hệ trẻ với di sản văn hóa truyền thống. Hội quán Quảng Đông với bối cảnh đa văn hóa, là một phần quan trọng trong chiến lược nâng tầm Hà Nội trở thành thành phố sáng tạo của UNESCO.

Lưu ý khi tham quan hội quán Quảng Đông

Mở cửa: 8h – 17h (hàng ngày), 8h – 21h (cuối tuần)

Gửi xe: 5.000đ/lượt (đối diện 22 Hàng Buồm)

Vé vào cửa: Miễn phí

Hội quán Quảng Đông, một minh chứng cho giao thoa văn hóa và lịch sử, nay đã trở thành viên ngọc đô thị rực rỡ nhờ nghệ thuật đương đại. Hãy cùng khám phá vẻ đẹp truyền thống và hiện đại, đắm mình trong văn hóa lịch sử, và chiêm ngưỡng những tác phẩm nghệ thuật độc đáo tại Hội quán.