Khám phá nét độc đáo làng đá Khuổi Ky, Cao Bằng

Làng đá Khuổi Ky, ngôi làng truyền thống của người Tày hơn 400 năm tuổi, là minh chứng hùng hồn cho sự trường tồn của lịch sử và văn hóa.

Cao Bằng, mảnh đất địa đầu tổ quốc, không chỉ sở hữu vẻ đẹp thiên nhiên hùng vĩ với những dãy núi trùng điệp, thác nước hùng tráng, mà còn ẩn chứa một nền văn hóa lâu đời và độc đáo. Nơi đây, núi đá và đất đá xen kẽ, tạo nên khung cảnh kỳ vĩ, và từ đó, một ngôi làng đá độc đáo đã ra đời. Đó là làng đá Khuổi Ky, một ngôi làng truyền thống của người Tày, góp phần làm nên nét đặc sắc cho du lịch văn hóa miền biên viễn. Làng cổ với tuổi đời hơn 400 năm, đã từng chứng kiến biết bao thăng trầm lịch sử, giờ đây là điểm đến thu hút du khách bởi nét đẹp cổ kính, độc đáo, mang đậm dấu ấn văn hóa của người dân nơi đây.

Khuổi Ky, ngôi làng đá độc đáo, thu hút du khách bởi kiến trúc đặc biệt.

Nằm ẩn mình trên đường Tỉnh lộ 206, nối liền trung tâm huyện Trùng Khánh với Hạ Lang, làng đá Khuổi Ky thuộc xã Đàm Thủy, huyện Trùng Khánh, cách thành phố Cao Bằng khoảng 100km. Làng ra đời vào khoảng sau năm 1592, khi nhà Mạc rút chạy lên Cao Bằng và bị nhà Minh ép họ Trịnh cắt đất Cao Bằng cho họ Mạc cát cứ. Để xây dựng hệ thống phòng thủ, nhà Mạc đã cho xây dựng những ngôi nhà bằng đá vững chắc như những pháo đài. Hơn cả công trình phòng thủ, mỗi ngôi nhà mang nét kiến trúc độc đáo, ẩn chứa vẻ đẹp cổ kính, nhuốm màu huyền thoại của vùng Đông Bắc nhiều núi đá. Nằm lưng tựa vào núi, làng đá Khuổi Ky có con đường làng lát đá, những bờ rào đá bao quanh mỗi căn nhà. Từ xa, những ngôi nhà sàn bằng đá nổi bật giữa khung cảnh núi rừng xanh mát. Phía trước làng là dòng suối Khuổi Ky hiền hòa, nơi các em nhỏ trong làng nô đùa, tắm mát mỗi chiều.

Những ngôi nhà đá, kiên cố như pháo đài, toát lên vẻ ấn tượng và vững chãi, thu hút mọi ánh nhìn.

Nằm nép mình giữa núi đá và dòng suối Khuổi Ky, ngôi làng nhỏ bé với 14 hộ dân tộc Tày ẩn chứa nét văn hóa độc đáo. Tín ngưỡng thờ đá của người Tày xem đá là trung tâm vũ trụ, nguồn gốc của sự sống và nơi con người trở về sau khi lìa trần.

Ngôi làng như một minh chứng cho mối quan hệ mật thiết giữa người dân tộc Tày với thiên nhiên, thể hiện rõ trong 14 căn nhà sàn cổ kính xây bằng đá. Kiến trúc độc đáo này không chỉ mang ý nghĩa thiêng liêng, mà còn thể hiện sự thông minh và khéo léo của người dân trong việc ứng phó với những khó khăn của cuộc sống vùng biên giới, nơi nguy cơ trộm cướp và thú dữ luôn rình rập. Với diện tích khoảng 1ha, làng đá như một bức tranh cổ kính, là minh chứng sống động cho truyền thống văn hóa đặc sắc của người Tày.

Ngôi nhà sàn đá đối với người Tày ở Trùng Khánh không chỉ là nơi ở mà còn là biểu tượng thiêng liêng, lưu giữ bản sắc văn hóa của cộng đồng. Được xây dựng từ đá núi, được người Tày tôn thờ như hiện thân của thần linh, ngôi nhà mang sức mạnh chở che, bảo vệ cho dân làng, đồng thời phản ánh sự gắn bó mật thiết giữa con người và thiên nhiên.

Làng đá với những căn nhà sàn cổ kính xây bằng đá mang đến khung cảnh độc đáo, khác biệt hẳn so với các làng quê khác.

Đá là vật liệu quen thuộc trong đời sống người dân nơi đây, từ những ngôi nhà với móng đá hộc, vách đá, lối đi đá đến cối đá xay lúa. Xây dựng một ngôi nhà đá là cả một quá trình công phu, từ khâu lên ý tưởng đến chuẩn bị vật liệu. Nhà sàn đá thường có 3 gian với chức năng riêng biệt, kích thước tùy theo số lượng người sinh sống. Tường đá vững chắc, cao tới 7-8m, được xây bằng những viên đá nhiều kích cỡ, kết nối bằng chất kết dính từ cát trộn đá vôi, độ dày hơn 30cm. Mái nhà được lợp bằng ngói âm dương, tạo nên vẻ đẹp truyền thống.

Những ngôi nhà cổ kính, mang đậm dấu ấn văn hóa truyền thống của người dân địa phương.

Nhà ở đây mang nét giản dị truyền thống, có thể là nhà một tầng hoặc nhiều tầng gác, sàn nhà lát ván gỗ, cột trụ và gác mái đều làm từ gỗ rừng. Mái ngói âm dương cổ kính, nhiều cửa sổ rộng mở. Vách phòng được đan bằng tre vầu, tạo nên không gian ấm cúng. Bên trong, bàn thờ với lá bùa theo truyền thống, bếp đun nấu và nơi chứa nông sản, hạt giống treo trên các thanh gỗ sát mái nhà, là những nét đặc trưng của cuộc sống làng quê.

Đá là vật liệu quen thuộc, hiện diện khắp nơi trong cuộc sống hàng ngày, từ những công trình kiến trúc đồ sộ đến những vật dụng nhỏ bé.

Khuổi Ky, một làng văn hóa truyền thống tiêu biểu của dân tộc ít người, đã bước vào hành trình phát triển du lịch cộng đồng từ năm 2016. Người dân nơi đây, với nếp sống gắn bó với đá từ bao đời, cùng chung tay xây dựng mô hình du lịch độc đáo. Các hộ gia đình trực tiếp tham gia đón khách lưu trú, tạo nên nét ấm cúng, chân chất. Những hộ khác lại góp phần tạo nên sự trọn vẹn cho du khách bằng cách cung cấp nông sản đặc sản địa phương và dịch vụ vận chuyển. Hơn hết, họ đồng lòng gìn giữ những ngôi nhà sàn đá cổ kính, hạn chế xây dựng theo lối kiến trúc hiện đại, góp phần lưu giữ nét đẹp văn hóa độc đáo của làng.

Làng đá cổ, điểm du lịch hấp dẫn thu hút du khách từ khắp mọi miền, giờ đây đã dễ dàng tiếp cận hơn với tuyến đường tỉnh lộ hiện đại, thuận tiện cho việc di chuyển bằng xe máy hoặc ô tô.

Mô hình homestay không chỉ mang đến sự thuận tiện cho du khách mà còn góp phần quảng bá hình ảnh ngôi làng, thu hút du khách trong và ngoài nước đến khám phá nét sinh hoạt truyền thống độc đáo của người dân nơi đây.