Dạo bước trên đường Nguyễn Trãi, Lão Tử, bạn sẽ bắt gặp sắc màu kiến trúc Phước Kiến độc đáo tại hội quán Hà Chương và hội quán Ôn Lăng.

Hồng Kong, Trung Quốc với những chùa chiền cổ kính ẩn mình giữa tòa nhà chọc trời, sự giao thoa giữa truyền thống và hiện đại, luôn khiến tôi say mê. Nhưng gần đây, tôi nhận ra rằng, ngay tại Sài Gòn, khu vực Chợ Lớn cũng mang nét tương tự. Một ngày đẹp trời, tôi xách máy ảnh, dạo bộ dọc đường Nguyễn Trãi, Lão Tử để khám phá hội quán Hà Chương và Ôn Lăng – những điểm đến đầy thú vị, ẩn chứa nét đẹp xưa cũ trong lòng thành phố nhộn nhịp.

Hội quán Hà Chương

Hội quán Hà Chương, 802 Nguyễn Trãi, phường 14, quận 5, Sài Gòn.

Hội quán Phước Kiến mang nét đẹp mềm mại, tinh tế với mái nhà độc đáo. Mái được chia làm 3 phần cao thấp, đỉnh võng xuống, các đầu đao và đỉnh mái cong vút, tạo hình dáng như con thuyền uyển chuyển.

Bước qua cánh cửa hội quán, tôi như lạc vào một thế giới khác. Hàng ngói men xanh lấp lánh, những bức tượng tinh xảo trên mái tiền điện như kể về một thời huy hoàng. Rồng, phượng, binh tướng, mô hình nhà cửa, thành quách… được chạm khắc tinh tế, sinh động đến từng chi tiết. Ngước nhìn, con rồng uy nghi ngạo nghễ giữa khung cảnh hiện đại của những tòa nhà cao tầng xung quanh khiến tôi bồi hồi, xúc động. Hội quán cổ kính như một viên ngọc ẩn mình giữa phố thị sầm uất, giữ vẹn nét truyền thống trầm mặc, cổ kính.

Hội quán Hà Chương, còn được biết đến với tên gọi chùa Ông Hược hay chùa Bà Hà Chương, là nơi thờ Thiên Hậu Thánh Mẫu. Được xây dựng theo kiến trúc đền miếu cổ Trung Hoa, hội quán gồm ba tòa nhà ba gian nằm ngang, tạo thành tiền điện, chính điện và hậu điện. Hai bên điện thờ là tả điện, hữu điện, khu văn phòng… tạo thành một công trình khép kín hình chữ khẩu 囗. Giữa các tòa nhà là sân thiên tỉnh, còn gọi là giếng trời. Từ ngoài vào, bạn sẽ thấy tiền điện thờ Ngọc Hoàng Thượng đế và Hộ pháp; chính điện thờ Thiên Hậu Thánh Mẫu, hai bên là Chúa Sanh nương nương và Phước Đức chính thần (ông Bổn); tả điện và hữu điện thờ Bồ Tát Quan Âm và nhiều vị thần khác, trong đó có những hình tượng quen thuộc với người Việt như Quan Công (Quan Thánh Đế Quân), Tề thiên Đại thánh.

Điều tôi thích nhất ở hội quán Hà Chương là bốn cột đá nguyên khối, được chạm khắc tinh xảo. Hai cột hiên và hai cột dưới mái chính điện đều uốn lượn hình rồng, trên lưng chở bốn vị trong Bát tiên. Đế cột hình lục giác, chạm nổi hình mai điểu, nho sóc, thể hiện sự khéo léo và tỉ mỉ của các nghệ nhân, biến cột đá vô hồn thành tác phẩm nghệ thuật sống động.

Hội quán Ôn Lăng

Hội quán Ôn Lăng, 12 Lão Tử, phường 11, quận 5, Sài Gòn.

Từ hội quán Hà Chương, chỉ vài bước chân là tôi đã đến hội quán Ôn Lăng, một công trình mang phong cách Phước Kiến khác biệt. Nếu Hà Chương trầm mặc, ẩn mình trong gam màu tối, thì Ôn Lăng lại bừng sáng rực rỡ dưới ánh nắng Sài Gòn.

Để trấn mạch, tụ khí cho miếu thờ được linh thiêng, hội quán Ôn Lăng được xây dựng theo phong thủy, với một hồ nước nhỏ trước cửa. Năm 1809, Ban quản trị hội quán đã làm một hồ cá ở phía bên kia đường Lão Tử để tạo nên hồ nước này.

Ôn Lăng mang kiến trúc đặc trưng của Phước Kiến với mái uốn cong, điểm xuyết những mảng tượng gốm trang trí rực rỡ sắc màu. Các mảng tượng miêu tả đa dạng, từ hình người, thú vật đến đồ vật, tạo thành những nhóm cảnh sinh hoạt đời thường hoặc minh họa cho truyền thuyết, điển tích cổ của Trung Quốc.

Hội quán, được xây dựng năm 1740 theo bố cục chữ khẩu 囗 (hình chữ nhật), là một kiến trúc uy nghi với tiền điện, trung điện, chính điện và hậu điện, cùng các dãy nhà ngang rộng rãi, sáng sủa, thoáng mát. Nơi thờ tự chính là chính điện và hậu điện, được ngăn cách bởi một sân giếng trời. Chính điện thờ Thiên Hậu Thánh Mẫu, nên nơi này còn được gọi là chùa Bà Ôn Lăng. Sau này, cộng đồng người Hoa ở Sài Gòn thờ thêm Quan Thế Âm Bồ Tát, để cầu mong buôn may bán đắt, bình an, sức khỏe và gia tộc thịnh vượng. Dần dần, người dân quanh vùng gọi hội quán là chùa Quan Âm. Ngoài ra, chùa còn thờ phụng một số vị thần dân gian khác như Tề Thiên Đại Thánh, Bao Công, Văn Xương Đế Quân, 18 vị La Hán và Địa mẫu Nương Nương.

Hội quán Ôn Lăng không chỉ là nơi thờ tự các vị thần và thánh mẫu, mà còn lưu giữ nhiều cổ vật quý giá. Từ các bức phù điêu chạm thếp vàng tinh xảo đến bộ trống, đỉnh gang, lư hương thời Quang Tự (nhà Thanh), quả chuông đúc năm 1825, cùng với hoành phi và câu đối ca ngợi công đức của thần linh và bày tỏ ước nguyện của con người, tất cả đều góp phần tạo nên giá trị lịch sử và văn hóa đặc biệt của di tích này.