Tây Ninh lưu giữ dấu tích văn hóa cổ xưa, nổi bật là hai công trình kiến trúc tôn giáo: tháp cổ Bình Thạnh và tháp cổ Chót Mạt.

Nổi tiếng với đỉnh núi Bà Đen cao gần 1.000m – nóc nhà Nam bộ, Tây Ninh thu hút du khách bởi vẻ đẹp hùng vĩ của thiên nhiên. Bên cạnh ngọn núi linh thiêng, mảnh đất này còn sở hữu nhiều địa điểm du lịch hấp dẫn khác, hứa hẹn mang đến những trải nghiệm thú vị cho du khách.

Tây Ninh, vùng đất từng thuộc vương quốc cổ Phù Nam và Thủy Chân Lạp, lưu giữ dấu tích văn hóa cổ xưa. Nổi bật là hai cụm di tích kiến trúc đền tháp cổ Bình Thạnh và Chót Mạt, có thể được xây dựng từ thời văn hóa Óc Eo, minh chứng cho sự tồn tại của nền văn minh rực rỡ một thời.

Tháp cổ Bình Thạnh

Tháp cổ Bình Thạnh, tọa lạc tại ấp Bình Phú, xã Phước Bình, thị xã Trảng Bàng, Tây Ninh, nằm ven tỉnh lộ ĐT786, cách Thành phố Hồ Chí Minh khoảng 70km. Từ Thành phố Hồ Chí Minh, bạn có thể di chuyển đến tháp Bình Thạnh theo QL22 (hướng Tây Ninh) tới thị xã Trảng Bàng. Sau đó, bạn có hai lựa chọn: băng qua Khu công nghiệp Thành Thành Công hoặc tiếp tục theo QL22 đến thị trấn Gò Dầu, rồi đi về phía cửa khẩu Mộc Bài cho tới khi gặp đường ĐT 786, rẽ trái vài km là đến tháp.

Tháp cổ Bình Thạnh uy nghi tọa lạc trong khuôn viên xanh mát, rợp bóng cây cổ thụ.

Di chuyển theo hướng từ cửa khẩu Mộc Bài vào, bạn sẽ dễ dàng bắt gặp biển báo Di tích lịch sử văn hóa Tháp Bình Thạnh nằm bên phải đường ĐT786. Tháp tọa lạc cách đường khoảng hơn 100m, băng qua một khoảng ruộng. Nơi đây còn lưu giữ ngôi đình Bình Thạnh cổ kính.

Khu tháp bao gồm hai đình: Đình Bình và Đình Thạnh.

Tháp Bình Thạnh, được xác định có niên đại khoảng thế kỷ VIII, được người Pháp tìm thấy lại vào năm 1866. Ngôi tháp được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa vào năm 1993 và được trùng tu quy mô lớn vào năm 1998-1999.

Tháp cổ Bình Thạnh, một cụm gồm 3 ngôi tháp gạch trên trục Bắc – Nam, được cho là tàn tích cuối thời kỳ văn hóa Óc Eo. Được phát hiện vào cuối thế kỷ XIX, chỉ còn một ngôi tháp còn nguyên vẹn, một ngôi đã sụp đổ hoàn toàn và ngôi còn lại gần như biến mất, chỉ để lại dấu vết hố gạch dưới lòng đất.

Phế tích ngôi tháp thứ hai được bảo quản trong mái che, trong khi ngôi tháp thứ ba đã biến mất hoàn toàn.

Nằm ẩn mình giữa những cánh đồng lúa và vườn cây xanh mát ở một tỉnh biên giới giữa Việt Nam và Campuchia, khu tháp cổ kính của người Chân Lạp xưa nay thường vắng lặng. Chỉ thỉnh thoảng, những đoàn du khách từ các vùng lân cận ghé thăm, lưu lại khoảnh khắc bằng những bức ảnh trước khi tiếp tục hành trình.

Những nét điêu khắc cổ xưa, in dấu thời gian, hòa quyện với những mảng phục chế mới, tạo nên bức tranh lịch sử đầy ấn tượng.

Tháp cổ Chót Mạt

Nằm cách thành phố Hồ Chí Minh khoảng 130km và thành phố Tây Ninh hơn 20km trên QL22B về hướng cửa khẩu Xa Mát, tháp cổ Chót Mạt ở ấp Xóm Mới, xã Tân Phong, huyện Tân Biên là một di tích lịch sử văn hóa được công nhận vào năm 1993. Được tìm thấy trở lại cùng thời gian với tháp cổ Bình Thạnh, Chót Mạt là minh chứng cho văn hóa Chăm Pa từng tồn tại ở vùng đất Tây Ninh.

Nằm giữa cánh đồng lúa, cách QL22 khoảng 1,5km, tháp dễ dàng tìm thấy với hệ thống biển chỉ đường đầy đủ. Tuy nhiên, vào mùa mưa, đoạn đường đất cuối cùng dài vài trăm mét có thể gây khó khăn cho xe máy.

Nằm giữa ruộng đồng xanh mát, Tháp Chót Mạt uy nghi ẩn mình trong một khuôn viên cây xanh mát rượi.

Tháp Chót Mạt, gồm hai tòa tháp, được phát hiện vào cuối thế kỷ XIX trong tình trạng đổ nát. Một tháp đã sụp đổ và bị vùi lấp, trong khi tháp còn lại trên mặt đất cũng bị sạt lở nghiêm trọng ở các vách tường và mất đi phần nóc. Các nhà khảo cổ đã tiến hành khai quật và phục dựng công phu, đưa hai ngôi tháp trở lại diện mạo như ngày nay.

Tháp Chót Mạt, khi được tìm thấy, đã ở trong tình trạng đổ nát, và được phục dựng lại một phần.

Mặc dù đổ nát khi được phát hiện, tháp Chót Mạt vẫn may mắn lưu giữ được nhiều hoa văn, tượng thần điêu khắc tinh xảo. Những di sản này là nguồn tư liệu quý giá cho giới khoa học nghiên cứu nghệ thuật điêu khắc thời kỳ xây dựng tháp, đồng thời cung cấp căn cứ phục dựng hoa văn, tượng thần trên các mảng tường bị hư hại trong quá trình trùng tu.

Mặc dù đổ nát, tháp Chót Mạt vẫn lưu giữ nét đẹp điêu khắc cổ kính, như một minh chứng cho lịch sử hào hùng.

Tháp cổ Bình Thạnh và tháp cổ Chót Mạt, những công trình kiến trúc tôn giáo cổ xưa trên vùng đất Tây Ninh, nay đều được thờ cúng theo phong tục người Việt hiện đại. Bàn thờ, nhang đèn, hoa cúng được bày biện trong tháp Chót Mạt, còn ở tháp Bình Thạnh, bệ Yoni được tận dụng làm bàn thờ, cũng với nhang, đèn, hoa.

Tòa Thánh Tây Ninh

Tây Ninh không chỉ sở hữu những ngôi tháp cổ kính, giờ đây đã trở thành di tích lịch sử, mà còn là nơi tọa lạc của một quần thể kiến trúc tôn giáo nổi tiếng vẫn đang hoạt động: Tòa Thánh Tây Ninh. Nằm ở phường Long Hoa, thị xã Hòa Thành, cách trung tâm thành phố Tây Ninh khoảng 5km về phía Đông Nam, Tòa Thánh là điểm đến thu hút du khách thập phương.

Chánh môn của Tòa thánh Tây Ninh

Nội ô Tòa Thánh, một khu vực rộng lớn với diện tích khoảng 1km², được bao bọc bởi bức tường kiên cố. Nơi đây là trung tâm của giáo phái Cao Đài, với hơn 100 công trình lớn nhỏ và những khu rừng xanh mát. Đền Thánh, công trình trọng yếu trong nội ô, đóng vai trò là Tổ đình, nơi đặt các cơ quan trung ương của Hội thánh Đại đạo Tam kỳ Phổ độ.

Nằm giữa Chánh Môn là 3 tòa tháp uy nghi, chứa tro cốt của ba vị lãnh đạo khai đạo: Đức Hộ Pháp ở giữa, Đức Thượng Thẩm và Đức Thượng Sanh hai bên. Tiếp theo là Cửu Trùng Thiên, khối bát quái 9 tầng thu nhỏ dần lên, được sơn 3 màu Xanh – Đỏ – Vàng. Qua khỏi Cửu Trùng Thiên là Đại Đồng xã, một khoảng sân rộng lớn. Phía trước Đền Thánh, cuối sân là cây cột tam giác cao 20m, treo lá phướn 3 màu Xanh – Đỏ – Vàng, tượng trưng cho đạo.

Toàn cảnh sân Đại Đồng xã và Chánh Môn, nhìn từ Đền Thánh.

Đền Thánh là một công trình kiến trúc đồ sộ, với diện tích mặt bằng rộng lớn (97,5m x 22m). Phía trước, hai tòa lầu Bạch Ngọc Chung Đài (lầu chuông) và Lôi Phong Cổ Đài (lầu trống) cao 25m sừng sững hướng về phía Tây. Kiến trúc đền được chia thành 3 khu vực chính: Hiệp Thiên Đài, Cửu Trùng Đài và Bát Quái Đài, được bố trí theo dạng giật cấp, nền đền dần cao lên về phía sau.

Tổ đình của Hội thánh Đại đạo Tam kỳ Phổ độ, nơi linh thiêng và uy nghiêm.

Bên trong Đền Thánh Cao Đài

Nằm trong thánh đường, Hiệp Thiên Đài uy nghi với tượng ba vị lãnh đạo: Đức Hộ Pháp ở giữa, Đức Thượng Thẩm và Đức Thượng Sanh hai bên. Nối tiếp là Cửu Trùng Đài với 9 bậc thang và 18 cột chạm rồng. Cuối cùng là Bát Quái Đài với 8 cột rồng bao quanh quả Càn Khôn đường kính 3,3m, tượng trưng cho vũ trụ với Thiên nhãn và 3.072 vì sao xung quanh, đại diện cho 72 quả địa cầu và 3.000 thế giới.

Lưu ý: Du khách được phép chụp ảnh bên trong Đền Thánh, nhưng tuyệt đối không được để người vào khung hình (trừ những người trong giáo phái). Vi phạm sẽ bị xóa ảnh và đuổi ra khỏi thánh đường.

Giáo lý, lịch sử hình thành và xây dựng Đền Thánh Cao Đài chứa đựng nhiều điều thú vị. Trước khi viếng Tòa Thánh, du khách nên dành thời gian nghiên cứu để hiểu sâu hơn về giáo phái và ý nghĩa lịch sử của nơi đây.