Sông Mã, khởi nguồn từ Điện Biên, chảy qua Sơn La, Lào và Thanh Hóa, đổ ra cửa Hới ở Sầm Sơn, được mệnh danh là “dòng sông mẹ” của xứ Thanh bởi phù sa màu mỡ của nó.

Khởi nguồn từ núi non Điện Biên, sông Mã chảy qua Sơn La, vòng sang Lào rồi về lại Việt Nam trên đất Thanh Hóa, đổ ra cửa Hới ở Sầm Sơn. Được xem là dòng sông mẹ của xứ Thanh, phù sa sông Mã đã vun đắp nên đồng bằng trù phú nơi đây.

Lữ Phong luôn nung nấu ý định khám phá sông Mã bằng thuyền. Trên bộ, chàng tự tin chinh phục mọi cung đường, từng rong ruổi một mình trên lưng ngựa sắt, băng rừng, vượt đèo. Nhưng sông nước, Lữ công tử biết rằng, là một thử thách hoàn toàn khác.

Sau bao lâu bế tắc trong việc tìm kiếm phương tiện và người đồng hành, vận may bất ngờ đến. Một người bạn y ở Thanh Hóa liên lạc, rủ tôi cùng đi. Hắn có thuyền, nhưng đi một mình thì buồn. Thật đúng là trời thương người có chí, “buồn ngủ gặp chiếu manh”.

Khinh hạm Sông Mã được chế tạo như thế nào?

Lữ Phong là tay chơi cự phách, tự tay chế tạo thuyền câu bằng công nghệ composite học được trên mạng, sau đó lại mua combo máy thủy mini tháo lắp từ Trung Quốc. Hắn đích thực là người có tài, linh hoạt và am hiểu công nghệ.

Xuôi dòng sông Mã mùa đông

Cuối tháng 11/2020, Lữ Phong cùng bạn bè lái xe ra Thanh Hóa. Sau khi sắm sửa áo phao, họ chất thuyền lên xe bán tải, lên đường đến Cẩm Thủy – Bá Thước để dã ngoại một đêm. Sáng hôm sau, hai người bạn phiêu lưu xuôi thuyền về Sầm Sơn.

Chiếc khinh hạm được hạ thủy tại bến phà cũ bỏ hoang ở thị trấn Phong Sơn, sát chân cầu Cẩm Thủy.

Con đường nhỏ dẫn xuống bến phà cũ, nằm sát chân núi bên kia sông.

Cuối năm, dòng sông Mã cạn với những nhà máy thủy điện ở đầu nguồn. Nước trong xanh chảy lững lờ. Lữ Phong và bạn đồng hành lên thuyền, bỏ lại bến phà cũ, xuôi dòng theo dòng nước hiền hòa. Lũ bạn đã lên xe đi trước, chờ đợi họ ở điểm hẹn.

Bầu trời mùa đông trong veo, dòng sông hiền hòa, xanh biếc một màu.

Con thuyền composite nhỏ xíu, lắc lư trên mặt nước nhờ hai chiếc phao gắn ở đuôi. Dáng vẻ lôm côm nhưng lại mang đến sự vững chãi, cho phép hai người ngồi thoải mái. Tiếng động cơ 2 thì nổ giòn tan, xé tan bầu không khí trong lành của buổi sáng mùa đông. Hai bên bờ sông, màu xanh của cỏ cây trải dài, xa xa là những ngọn núi biếc hùng vĩ.

Nước sông trong veo, hai bên bờ xanh mướt cỏ cây, núi biếc sừng sững.

Bông lau trắng muốt bay trong gió đông.

Bờ lau bất chợt hiện ra trước mắt Lữ Phong, vạt bông vàng nhạt rực rỡ dưới nắng đông, nổi bật trên nền xanh cỏ, nhảy múa theo gió.

Vạt bông lau trắng muốt bất ngờ hiện ra trước mắt.

Bờ sông trắng muốt, bông lau trải dài tít tắp.

Từ khúc sông ấy, trước mắt hai người là bạt ngàn bông lau trắng muốt. Núi non xa dần, nhường chỗ cho những cánh lau trắng xóa, trải dài bất tận trước và sau con thuyền. Sông Mã lúc này trong mắt Lữ Phong như một dòng sông lau tuyệt đẹp, mênh mông và thơ mộng.

Sông Mã tháng 11, đẹp như một bức tranh với dòng sông lau trắng muốt.

Con thuyền nhỏ bé cần mẫn lướt trên dòng nước, tiếng máy rền rĩ hòa lẫn tiếng gió. Dù công suất yếu ớt, nó vẫn kiên trì chở hai người xuôi dòng, được dòng nước hỗ trợ phần nào. Dấu hiệu của đất Cẩm Thủy dần vơi đi, những bông lau thưa thớt nhường chỗ cho những khu dân cư và ruộng nương ven sông. Hai bên bờ sông, màu xanh ngắt của những bãi mía, nương ngô vẫn trải dài bất tận.

Cảnh quan làng quê dần hiện ra với những ruộng mía, nương ngô xanh mướt và những cụm dân cư đông đúc.

Mặt trời đứng bóng, cầu phao Cẩm Vân thấp thoáng trước mũi thuyền. Xã cuối huyện Cẩm Thủy, may mắn là cầu phao đủ thấp để thuyền chui qua, chỉ cần dỡ mái bạt và cúi người xuống là đủ.

Thuyền cập cầu phao Cẩm Vân, giữa trưa nắng gắt, cuối đất Cẩm Thủy.

Thác ghềnh tan hoang bởi khai thác cát.

Qua cầu phao Cẩm Vân, sông Mã chia ranh giới: tả ngạn là Vĩnh Lộc, hữu ngạn còn chút đất Cẩm Thủy rồi nối liền với Yên Định. Dường như tình cờ, vùng giáp ranh của ba huyện này lại là nơi khai thác cát trên sông Mã nhộn nhịp nhất.

Máy móc cơ giới hiện diện bên bờ sông Vĩnh Lộc, mang đến diện mạo mới cho vùng đất này.

Khinh hạm của Lữ Phong bất ngờ đối mặt với thử thách bất ngờ. Dòng sông vốn êm đềm nay trở nên nguy hiểm, khiến hai thủy thủ phải tập trung lái thuyền, quên đi cơn đói đang cồn cào. Nguyên nhân là do việc khai thác cát đã làm thay đổi địa hình sông, tạo ra những bãi đá nổi và những lạch nước sâu, chảy xiết.

Dòng sông hung dữ, xoáy nước dữ dội, một ghềnh đá thấp kéo dài ngang sông, như một thử thách bất ngờ. Con thuyền nhỏ xíu, được chế tạo từ composite, bấp bênh trước sức mạnh của dòng nước. Hai người chèo chống, phải điều khiển con thuyền luồn lách qua ghềnh đá hiểm trở. Ghềnh đá tuy thấp, không là trở ngại với những thuyền nan, thuyền gỗ, nhưng với con thuyền bé nhỏ này, nó lại là một thử thách đầy nguy hiểm.

Hoạt động khai thác cát diễn ra sôi nổi.

Vượt qua ghềnh nước xoáy, đã quá trưa, tên đồng bọn duy nhất chờ ở Vĩnh Lộc ra tận bờ sông, réo hai ông “hâm” lên bờ ăn cơm. Ba người tìm chỗ đất khô ráo bên sông, hì hục bưng thuyền lên xe bán tải. Ban đầu dự định mang thực phẩm theo, tấp vào bãi bồi nào đó, nổi lửa nấu ăn, nhưng khinh hạm chạy chậm, kế hoạch đành hủy bỏ.

Để Lữ Phong kịp chuyến bay 21g20 từ Sài Gòn, khinh hạm phải tăng tốc tối đa nhưng vẫn khó về kịp cửa Hới. Thậm chí, về tới Thanh Hóa cũng chưa chắc đã kịp. Do đó, sau bữa trưa muộn, con thuyền được xe chở ăn gian một đoạn sông hơn chục km trước khi tiếp tục hành trình.

Hạ lưu mênh mông nắng vàng đông

Chiếc xe bán tải rồ ga, lao vút về Thanh Hóa, bỏ lại sau lưng tiếng sóng vỗ bờ. Hai thủy thủ dở hơi Lữ Phong và bạn đồng hành vẫn say sưa nghe tiếng máy rền rĩ trên sông, lòng đầy háo hức chờ bữa tối thịnh soạn.

Dùng chân lái, tay rảnh chụp ảnh, quay phim.

Ngã ba Giằng như một dấu mốc, báo hiệu đã đến ngoại ô Thanh Hóa. Sông Mã rộng ra mênh mông, nước sâu hơn, dòng chảy chậm lại sau khi tiếp nhận dòng nước sông Chu, khiến tốc độ của chiếc khinh hạm cũng giảm đi trông thấy.

Tàu Hoàng Long lướt êm trên dòng sông Mã, chiều tà nhuộm sắc vàng ngoại ô Thanh Hóa.

Mênh mông dòng sông, chiếc khinh hạm bé nhỏ như chú rùa cần mẫn tiến về phía trước. Hai thủy thủ ung dung ngắm trời mây, sông nước, chẳng vội vã. Cuộc hành trình kết thúc tại Thanh Hóa, còn hơn chục km đường bộ để về, đủ thời gian tắm gội, ăn tối và lên sân bay. Vậy cớ gì phải gấp gáp?

Buổi chiều Đông, ánh nắng cuối cùng nhuộm vàng sông nước, cầu Hàm Rồng hiện ra trước mũi thuyền. Tuy nhiên, chân cầu toàn bãi sình lầy, con thuyền buộc phải tiếp tục chạy về phía hạ lưu, hướng đến cầu Nguyệt Viên. Hai thủy thủ vất vả tìm bãi đổ bộ, lôi con thuyền lên bờ khi thành phố đã lên đèn.

Cầu Hàm Rồng lịch sử, kế bên là cầu Nguyệt Viên, điểm nhấn của thành phố Thanh Hóa.

Đồng bọn hốt về cất thuyền, tắm rửa sạch sẽ, rồi đi chế biến chỗ thực phẩm ướp đá dành cho buổi tối. Lữ Phong gần như là khách hàng cuối cùng của chuyến bay đêm từ sân bay Thọ Xuân về Tân Sơn Nhất hôm ấy.

Chuyến đi này thật “khùng khùng”, nhưng chính sự “khùng khùng” ấy lại mang đến những niềm vui bất ngờ.