Làng nghề đen lồng giấy Yamaga hồi sinh vào dịp lễ hội đèn lồng giấy tổ chức hàng năm vào giữa tháng 8, thu hút đông đảo du khách.
Từng là một trong những thị trấn sôi động bậc nhất trên tuyến đường Buzen Kaido huy hoàng, nối liền phía Bắc và Nam Kyushu, Yamaga giờ đây đã không còn giữ được dáng vẻ rực rỡ như xưa. Tuy nhiên, những dấu tích của quãng sử vẻ vang đó vẫn hiện hữu, chờ đợi du khách khám phá. Những năm gần đây, thị trấn Yamaga lại tràn đầy sức sống vào dịp lễ hội đèn lồng giấy nổi tiếng được tổ chức định kỳ hàng năm vào giữa tháng 8. Lịch sử biến thiên, thị trấn Yamaga cũng không nằm ngoài quy luật nghiệt ngã đó, nhưng chính sự thay đổi ấy lại mang đến những nét đẹp riêng biệt, tạo nên sức hút đặc biệt cho vùng đất này.
Đèn lồng Yamaga: Truyền thống bất biến.
Bức tường phía sau mô hình như bừng sáng với hình ảnh điệu múa đèn lồng giấy sống động, tái hiện không khí rộn ràng của lễ hội.
Nghệ thuật đèn lồng giấy xưa
Thị trấn Yamaga nổi tiếng với đèn lồng giấy độc đáo, khác biệt hẳn so với những chiếc đèn lồng gỗ hay đá thường thấy ở chùa chiền. Được tạo nên từ giấy washi và hồ dán nori, đèn lồng giấy Yamaga không chỉ là ánh sáng mà còn là những tác phẩm nghệ thuật mô phỏng tinh xảo các công trình kiến trúc nổi tiếng như đền chùa, lâu đài, hay thậm chí là những vật dụng đời thường như xe ngựa, lồng chim. Mỗi chiếc đèn lồng đều được làm thủ công, tỉ mỉ đến từng chi tiết, từ mái ngói, rường cột đến bậc thang, tái hiện chân thực vẻ đẹp của kiến trúc truyền thống. Điều đặc biệt là nghệ nhân Yamaga tạo ra cấu trúc ba chiều hoàn chỉnh chỉ bằng giấy washi và hồ nori, không cần sử dụng bất kỳ dây buộc hay mối nối nào. Năm 2013, làng nghề đèn lồng giấy Yamaga được công nhận là nghề truyền thống cấp quốc gia, minh chứng cho giá trị văn hóa và kỹ thuật độc đáo của loại hình nghệ thuật này.
Đèn lồng Yamaga: Nét đẹp truyền thống.
Bộ ba đèn lồng kính, tượng trưng cho đồng, bạc, vàng, được dâng lên các vị thần trong những dịp lễ hội, tôn nghiêm tỏa sáng bên trong đền thờ chính của vùng.
Đèn lồng Yamaga: Di sản xưa giữa dòng chảy thời gian.
Biểu tượng đèn lồng giấy Yamaga được khắc họa trên mái ngói của một tòa nhà trong khuôn viên đền thờ.
Đèn lồng Yamaga: Di sản truyền thống.
Nắp cống ở Nhật Bản là những tác phẩm nghệ thuật thu nhỏ, phản ánh linh hồn của mỗi địa phương. Ở Yamaga, bạn sẽ bắt gặp nắp cống hình lồng đèn, biểu tượng độc đáo của thành phố.
Múa đèn lồng Toro Odori
Chúng tôi biết đến thị trấn Yamaga không phải với danh tiếng là làng nghề truyền thống làm đèn lồng giấy, mà là qua poster quảng bá lễ hội Sennin Toro Odori, một lễ hội đặc sắc với hơn 1000 cô gái đầu đội đèn lồng giấy Yamaga múa hát khúc dân ca Yoheho. Dù tiếc nuối vì lễ hội bị hủy bỏ do dịch Covid năm 2022, nhưng chúng tôi vẫn háo hức khi biết lễ hội đã được tổ chức lại bình thường từ năm 2023, theo thông lệ hàng năm vào giữa tháng 8.
Theo hình ảnh trên poster và những video được chia sẻ từ những năm trước, lễ hội diễn ra trong 2 ngày chính là 15 và 16 tháng 8. Màn biểu diễn của 1000 cô gái sẽ được diễn ra vào buổi tối ngày 16. Khi mặt trời lặn, hàng nghìn chiếc đèn lồng sáng rực, thắp sáng cả một vùng trời tối kịt, tạo nên khung cảnh vừa ma mị, bí ẩn lại vừa tràn đầy niềm vui của mùa hè.
Truyền thuyết kể rằng, khi Thiên Hoàng Keiko du hành đến Yamaga, đoàn người lạc lối trong màn sương mù dày đặc. Người dân Yamaga đã dùng đèn lồng soi đường cho Thiên Hoàng. Từ đó, lễ hội đèn lồng Yamaga ra đời, tưởng nhớ sự kiện lịch sử này.
Nhà hát Yachiyoza (八千代座’）
Dù tiếc nuối không được hòa mình vào không khí lễ hội sôi động, chúng tôi vẫn được người dân địa phương dẫn đến nhà hát Yachiyoza để thưởng thức điệu múa Toro Odori quy mô nhỏ hơn, không phải phiên bản 1000 người. Tại đây, màn biểu diễn được trình diễn hàng ngày vào một khung giờ cố định, được thông báo trên website nhà hát.
Đèn lồng Yamaga: Di sản văn hóa bất biến.
Bước vào nhà hát Yachiyoza, du khách sẽ được chào đón bởi lối kiến trúc độc đáo bên ngoài. Sau khi cởi bỏ dép và sắp xếp gọn gàng ở khu vực dành riêng, bạn sẽ được hướng dẫn bởi một người dẫn đường dọc hành lang, dẫn đến khu vực ghế ngồi, nơi những trải nghiệm nghệ thuật tuyệt vời đang chờ đón.
Đèn lồng Yamaga: Nét đẹp truyền thống.
Ghế ngồi vẫn giữ nguyên kiểu dáng truyền thống của nhà hát xưa: những thanh gỗ lớn bắc ngang, tạo thành chỗ ngồi với phần dựa lưng phía sau. Cách thiết kế này, với độ cao thấp, giúp cho mọi người đều có tầm nhìn thoáng đãng lên sân khấu mà không bị người phía trước che khuất.
Yachiyoza, được công nhận là Tài sản văn hóa quan trọng cấp quốc gia, là minh chứng cho lịch sử rực rỡ của nghệ thuật Kabuki. Xây dựng vào năm 1910, rạp hát từng là tâm điểm văn hóa, thu hút đông đảo khán giả thưởng thức những vở diễn truyền thống. Tuy nhiên, sự du nhập của văn hóa phương Tây và những biến động lịch sử đã khiến Kabuki dần mất đi sức hút. Rạp hát phải đóng cửa, chìm vào quên lãng. Nhưng tình yêu nghệ thuật và tinh thần bảo tồn văn hóa của người dân địa phương đã thắp lên ngọn lửa hy vọng. Sau hơn 30 năm, Yachiyoza được hồi sinh, trở lại với công chúng.
Mỗi đêm diễn, khi ánh sáng tắt hẳn, rèm che kín mọi nguồn sáng bên ngoài, không gian chìm trong bóng tối. Tiếng đàn shamisen du dương vang lên, báo hiệu sự hiện diện của nghệ thuật truyền thống. Những cô gái trong trang phục Yukata hồng rực rỡ, đội đèn lồng Yamaga lung linh, bước ra từ con đường Hanamichi, mang theo nét đẹp truyền thống Nhật Bản. 30 phút múa, như một bản giao hưởng đầy cảm xúc, đưa khán giả đến với thế giới đầy màu sắc của Kabuki, một nét đẹp bất tử của văn hóa Nhật Bản.
Đèn lồng Yamaga: Nét xưa giữa dòng chảy thời gian.
Bộ trang phục này được sử dụng trong lễ hội Sennin Toro Odori hàng năm. Chiếc đèn lồng giấy Yamaga, được làm hoàn toàn bằng giấy, nhẹ nhàng và dễ dàng cho người đội.
Kết thúc buổi diễn, một nhân viên rạp hát sẽ lên sân khấu giới thiệu về kiến trúc độc đáo của rạp và điệu múa đèn lồng. Ca khúc duy nhất vang lên trong suốt buổi biểu diễn là một từ đơn giản: “Yoheho”. Từ này được lặp đi lặp lại với những biến đổi về âm sắc, tạo nên một giai điệu độc đáo. Theo giả thuyết, “Yoheho” bắt nguồn từ tiếng địa phương vùng Higo (bao gồm tỉnh Kumamoto ngày nay), với “ho” là cách gọi mời rượu truyền thống, thường được sử dụng trong các bữa tiệc. Sau phần thuyết minh, khán giả được tự do khám phá rạp hát, từ khu lầu trên, hậu trường, sân khấu cho đến tầng hầm dưới sân khấu.
Đèn lồng Yamaga: Di sản truyền thống.
Phía sân khấu, một mảng gỗ tròn đóng vai trò như sân khấu quay, nơi nhóm chúng tôi đang ngồi.
Đèn lồng Yamaga: Truyền thống bất biến.
Hành lang dưới sân khấu được xây dựng bằng đá lớn, nơi đặt trụ quay gỗ khổng lồ. Trụ quay này giúp tạo nên một sân khấu xoay tròn 360 độ, mang đến sự linh hoạt và ấn tượng cho các tiết mục biểu diễn.
Bảo tàng Đèn Lồng Yamaga Toromingeikan
Bảo tàng giới thiệu lịch sử hình thành và trưng bày những tuyệt tác đèn lồng, cả theo nghĩa đen và nghĩa bóng. Tầng 2 trưng bày ảnh chân dung các nghệ nhân cùng khu trải nghiệm làm đèn lồng thủ công. Bạn có thể đăng ký trước trên website bảo tàng để tham gia trải nghiệm thú vị này.
Đèn lồng Yamaga: Di sản văn hóa bất biến.
Những mô hình này được tạo ra hoàn toàn từ giấy washi và hồ nori, tỉ mỉ đến từng chi tiết. Khi quan sát kỹ, lan can, vân gỗ trên sàn nhà, trụ nâng đỡ mái,… đều được tạo hình hoàn hảo, không một mảnh giấy hay lớp keo thừa. Nếu chỉ nhìn ảnh cận cảnh, khó có thể tin rằng đây chỉ là mô hình mô phỏng.
Cơm ấm Kamameshi (釜飯）
Kết thúc buổi biểu diễn tại rạp hát, nhóm chúng tôi ghé vào nhà hàng gần đó để thưởng thức Kamameshi, món cơm nóng hổi được nấu trong nồi sắt Kama. Kamameshi là sự kết hợp hài hòa giữa cơm, rau củ, hải sản và thịt, được nêm nếm đậm đà với shoyu, mirin,… Trước khi phục vụ, đầu bếp sẽ trộn đều tất cả nguyên liệu, tạo nên một hương vị đặc biệt. Lớp cơm cháy vàng giòn ở đáy nồi là điểm nhấn hấp dẫn cho những ai yêu thích vị thơm nức mũi của cơm cháy. Kumamoto nổi tiếng với món thịt ngựa, vì vậy nhóm chúng tôi đã chọn suất cơm thịt ngựa, trứng, cà rốt và củ cải, một sự kết hợp độc đáo và đầy hấp dẫn.
Đèn lồng Yamaga: Di sản truyền thống
Chiếc nồi sắt kama, với vẻ ngoài mộc mạc, mang tôi trở về những thập niên xưa, gợi nhớ một thời giản dị, ấm áp.
Chuyến đi Yamaga lần này, dù không được chiêm ngưỡng điệu múa đèn lồng Sennin Toro Odori như dự định ban đầu, vẫn để lại trong tôi những ấn tượng khó quên. Lắng nghe lịch sử huy hoàng của thị trấn nhỏ, chiêm ngưỡng những tuyệt tác thủ công của làng nghề truyền thống, tôi cảm thấy vô cùng may mắn và hạnh phúc. Nếu bạn đang có kế hoạch du lịch Nhật Bản, đặc biệt là vùng Kyushu, hãy thêm Yamaga vào danh sách điểm đến của mình! Nơi đây hứa hẹn sẽ mang đến cho bạn những trải nghiệm độc đáo và đáng nhớ.
Tác giả: Nguyễn Phương Thảo
Tham gia chương trình “Chúng tôi GoGlobal” – cơ hội tuyệt vời để kết nối với thế giới, mở rộng tầm nhìn và phát triển bản thân.
