Văn Miếu Quốc Tử Giám, ngôi trường đại học đầu tiên của Việt Nam, không chỉ là di tích lịch sử mà còn là nơi được nhiều học sinh, sinh viên đến cầu thi cử, đỗ đạt.

Hà Nội, thủ đô của Việt Nam, là nơi lưu giữ nét cổ kính, thơ mộng với Hồ Gươm, Lăng Bác, phố cổ, Hồ Tây… và những ngôi chùa linh thiêng. Nhưng bên cạnh đó, Hà Nội còn sở hữu một địa điểm đặc biệt, giàu bản sắc văn hóa: Văn Miếu Quốc Tử Giám. Nơi đây không chỉ là di tích lịch sử mà còn là ngôi trường đại học đầu tiên của Việt Nam, thu hút nhiều học sinh, sinh viên từ khắp nơi đến cầu thi cử, đỗ đạt.

Văn miếu Quốc Tử Giám

Lịch sử Văn Miếu Quốc Tử Giám

Văn Miếu được xây dựng vào năm 1070, thời vua Lý Thánh Tông. Năm 1076, vua Lý Nhân Tông thành lập Quốc Tử Giám bên cạnh Văn Miếu, đánh dấu sự ra đời của trường đại học đầu tiên ở Việt Nam. Ban đầu, trường chỉ dành cho con vua và con của quý tộc, được gọi là Quốc Tử. Hoàng tử Lý Càn Đức, con trai vua Lý Thánh Tông, là người đầu tiên theo học tại đây. Năm 1156, vua Lý Anh Tông cho sửa Văn Miếu và chỉ thờ Khổng Tử.

Năm 1253, Vua Trần Thái Tông đổi Quốc Tử Giám thành Quốc Học Viện, mở rộng quy mô và lần đầu tiên cho phép con em nhà thường dân tài giỏi được vào học.

Chu Văn An, vị danh nho lỗi lạc, từng giữ chức Quốc Tử Giám Tư nghiệp (hiệu trưởng) dưới triều vua Trần Minh Tông, trực tiếp giảng dạy cho các hoàng tử. Sau khi ông mất năm 1370, vua Trần Nghệ Tông đã cho thờ ông tại Văn Miếu, bên cạnh nơi thờ Khổng Tử, thể hiện sự tôn kính và ghi nhận công lao to lớn của ông đối với nền giáo dục nước nhà.

Ban thờ Chu Văn An

Nho giáo thịnh hành dưới thời Hậu Lê, thể hiện qua việc vua Lê Thánh Tông cho dựng bia đá ghi danh tiến sĩ từ năm 1442. Những tấm bia này, được đặt trên lưng rùa, minh chứng cho sự trọng dụng hiền tài của triều đại. Trong suốt 39 năm trị vì (1460-1497), vua Lê Thánh Tông đã tổ chức 12 khoa thi, khẳng định vai trò quan trọng của giáo dục Nho học trong xã hội.

Không phải khoa thi nào hoàn thành cũng được khắc bia ngay. Bia đá, theo thời gian, có thể bị hư hỏng, mất mát. Lịch sử ghi nhận nhiều đợt trùng tu, dựng lại bia lớn, như năm Thịnh Đức thứ nhất (1653) hay năm Vĩnh Thịnh thứ 13 (1717). Dù vậy, bia vẫn được khắc đều đặn vào cuối Triều Lê, thời Cảnh Hưng.

Năm 1802, vua Gia Long đổi tên Văn Miếu Hà Nội, khiến nó trở thành Văn Miếu của trấn Bắc Thành trong suốt thời nhà Nguyễn.

Nạn nhân của đại bác Pháp năm 1947, căn nhà Thái Học chỉ còn lại nền móng và hai cột đá cùng 4 nghiên đá. Trên diện tích 1530m2 của khu Thái Học ngày nay, chỉ là một phần nhỏ của khu đất rộng 6150m2 trước đây.

Cách di chuyển tới Văn Miếu

Văn Miếu tọa lạc tại số 58 Quốc Tử Giám, Đống Đa, Hà Nội, nằm giữa 4 con phố chính: Nguyễn Thái Học, Tôn Đức Thắng, Văn Miếu và Quốc Tử Giám.

Xuất phát từ Hồ Gươm, bạn có thể đi bộ theo phố Hàng Bông, rẽ phải sang đường Cửa Nam, Nguyễn Khuyến, sau đó rẽ trái vào đường Văn Miếu. Hoặc bạn có thể đặt xe Grab, taxi với giá vé rất phải chăng, vì Văn Miếu cách Hồ Gươm không xa.

Bạn có thể đi xe buýt tuyến 02, 23, 38, 25 hoặc 41 để đến gần khu vực này.

Giá vé vào cửa

Văn Miếu hiện nay thu vé vào cổng, với giá 30.000đ/người lớn và 10.000đ/trẻ em. Mức giá này áp dụng chung cho cả khách Việt Nam và quốc tế, được đánh giá là khá rẻ.

Vé vào cửa Văn Miếu

Thời gian mở cửa

Lưu ý: Văn Miếu mở cửa theo mùa, giờ mở cửa có thể thay đổi.

Giờ mở cửa: Thứ 2 – Thứ 6: 7:30 – 18:00

Văn Miếu mở cửa muộn hơn 30 phút vào thứ Bảy, Chủ nhật (8:00) và đóng cửa muộn hơn 3 tiếng (21:00).

Văn Miếu mở cửa đón khách từ 7:30 đến 18:00 vào mùa hè (15/4 – 15/10) và từ 8:00 đến 18:00 vào mùa đông (16/10 – 14/4 năm sau).

Kiến trúc của Văn Miếu

Văn Miếu thời Lê, theo ghi chép của Lê Quý Đôn trong Kiến văn tiểu lục, có kiến trúc quy mô với nhiều công trình: Cửa Đại Thành 3 gian 2 chái, lợp ngói đồng; Tây Vũ và Đông Vũ đều 7 gian; điện canh phục gồm 1 gian 2 chái, 2 gian nhà bếp, kho tế khí 3 gian 2 chái; cửa Thái học 3 gian, tường ngang lợp ngói đồng; nhà bia đông tây đều 12 gian; kho để ván khắc sách 4 gian; ngoại nghi môn 1 gian; tường bao quanh, cửa hành mã 3 gian; nhà Minh Luân 3 gian 2 chái; mỗi bên cánh cửa nhỏ 1 gian, tường ngang. Nhà giảng dạy đông tây mỗi dãy 14 gian. Phòng học tam xá đông tây mỗi dãy 25 gian, mỗi gian ở 2 người.

Văn Miếu hiện nay mang kiến trúc đặc trưng của thời đầu nhà Nguyễn, với khuôn viên được bao bọc bởi bốn bức tường xây bằng gạch vồ.

Kiến trúc Văn Miếu hiện nay được phân chia thành ba khu vực chính: Văn Hồ, vườn Giám và nội tự Văn Miếu, mỗi khu vực mang một nét đặc trưng riêng.

Văn Miếu môn

Văn Miếu môn được canh giữ bởi tứ trụ nguy nga và hai tấm bia Hạ mã, tạo nên ranh giới nghiêm cấm trước cổng. Theo quy định xưa, bất kể là công hầu hay khanh tướng, dù đi bằng võng lọng hay xe ngựa, khi đến Văn Miếu đều phải xuống đi bộ từ bia Hạ mã này sang bia Hạ mã kia, sau đó mới được lên xe trở lại. Điều này thể hiện vị thế tôn nghiêm và sự kính trọng dành cho Văn Miếu.

Văn Miếu Môn

Tứ trụ bằng gạch, hai trụ giữa cao hơn, chạm khắc hình nghê chầu, tượng trưng cho linh vật thiêng liêng phân biệt thiện ác. Hai trụ ngoài nổi bật với bốn con phượng chắp đuôi, tạo nên cảnh tượng uy nghi. Trên đỉnh tứ trụ, câu đối chữ Hán mang thông điệp…

Bốn phương tám hướng, một con đường.

Công, khanh, sĩ phu đều xuất thân từ con đường này.

Biển “Văn Miếu môn” được khắc bằng chữ Hán.

Đại Trung môn

Văn Miếu là một quần thể kiến trúc cổ kính, được bao bọc bởi tường vây khép kín. Từ cổng chính Văn Miếu môn, du khách bước vào khu Nhập đạo, đi thẳng tới Đại Trung môn. Hai bên là Thành Đức môn và Đạt Tài môn, nay được bao phủ bởi thảm cỏ xanh mát. Hai hồ chữ nhật nằm sát theo chiều dọc bên ngoài, tạo nên một không gian thanh tịnh, trang nhã.

Đại Trung môn

Cửa Đại Trung môn là kiến trúc 3 gian, nền gạch cao, mái ngói mũi hài. Hai hàng cột hiên trước sau, giữa là cột chống nóc. Tấm biển nhỏ ghi 3 chữ “Đại Trung môn”, điểm tô thêm vẻ uy nghi cho công trình.

Khuê Văn Các

Bước qua Đại Trung môn, bạn sẽ được chiêm ngưỡng Khuê Văn Các, biểu tượng của thủ đô Hà Nội, ẩn mình sâu trong phía bên trong.

Khuê Văn Các

Khuê Văn Các, gác vẻ đẹp của sao Khuê, là một lầu vuông độc đáo với kiến trúc tám mái, bốn mái thượng và bốn mái hạ. Được xây dựng vào năm 1805 bởi Tổng trấn Nguyễn Văn Thành dưới triều Nguyễn, công trình cao gần chín thước, tọa lạc trên nền vuông lát gạch Bát Tràng. Nền vuông có chiều dài 6,8m mỗi bề, cao cân xứng, được tiếp cận bằng ba bậc thang đá. Kiến trúc của Khuê Văn Các vô cùng hài hòa và độc đáo. Tầng dưới được đỡ bởi bốn trụ gạch vuông, mỗi trụ dài 1m, với những hoa văn tinh xảo được chạm trổ trên mặt trụ. Tầng trên được xây dựng bằng gỗ sơn son thếp vàng, chỉ trừ mái lợp và những phần góc mái được làm từ vôi cát hoặc đất nung, đảm bảo độ bền vững.

Khuê Văn Các – biểu tượng uy nghi của Hà Nội, là minh chứng cho nét đẹp văn hóa truyền thống của thủ đô.

Trên sàn gỗ, hai khoảng trống dành cho chiếc thang dẫn lên gác. Bao quanh là diềm gỗ chạm trổ tinh xảo, bốn góc được ốp gỗ đồng điệu. Khuê Văn Các mang dáng vẻ cổ kính với bốn mặt tường được ốp ván gỗ, mỗi mặt có một cửa tròn với thanh gỗ chống tỏa ra bốn phía, tượng trưng cho sao Khuê và tia sáng của nó. Biển sơn son thếp vàng “奎文閣” được treo sát mái phía trên cửa ngoài, uy nghiêm và tráng lệ. Trên mỗi mặt tường gỗ là những câu đối chữ Hán được chạm khắc tinh tế, ẩn chứa ý nghĩa sâu sắc.

Bia Tiến sĩ, giếng Thiên Quang.

Văn Miếu lưu giữ 82 tấm bia Tiến sĩ, di sản quý giá bậc nhất, được dựng hai bên giếng Thiên Quang. Mỗi bên có 41 tấm, xếp thành hai hàng ngang, mặt bia hướng về giếng. Hai bên bia, mỗi bên xây một tòa đình vuông, bốn mặt trống, nền cao giữa, có bệ và cửa nhìn thẳng xuống giếng. Ngày xưa, hàng năm vào xuân thu nhị kỳ, Văn Miếu tổ chức lễ tế, cúng bái các vị tiên nho được khắc tên trên bia đá. Tấm bia sớm nhất dựng vào năm 1484, tấm cuối cùng vào năm 1780. Nhiều tấm bia được lắp vào rùa của tấm khác, nhiều tấm bị nứt vỡ phải hàn gắn lại, chứng minh dấu ấn lịch sử và giá trị văn hóa của Văn Miếu.

Tổng cộng có 82 tấm bia Tiến sĩ

Bia được đặt trên lưng rùa

Thiên Quang, nghĩa là ánh sáng trời, là tên gọi ẩn chứa ý nghĩa sâu sắc của giếng. Người xưa tin rằng, con người thu nhận tinh túy của vũ trụ, tri thức soi sáng và làm đẹp tâm hồn từ giếng trời này. Giếng hình vuông, tượng trưng cho đất, được bao quanh bởi hàng lan can cao ngang lưng, còn cửa tròn của Khuê Văn Các lại là biểu tượng của trời. Tinh hoa của đất trời, theo quan niệm xưa, đều quy tụ về nơi đây.

Giếng Thiên Quang

Ngày nay, hai vườn bia Hà Nội, từng hoang tàn dưới ách thực dân Pháp, đã được hồi sinh. Được tu sửa theo mẫu nhà bia cuối cùng thời vua Tự Đức, hai địa điểm lịch sử này nay mang diện mạo mới, tái hiện nét đẹp kiến trúc truyền thống.

Đại Thành môn

Bước qua cửa Đại Thành, du khách sẽ bước vào không gian chính của Văn Miếu – Quốc Tử Giám. Cửa Đại Thành có kiến trúc 3 gian, với 2 hàng cột hiên trước và sau, cùng một hàng cột ở giữa. Trên nóc chính giữa là bức hoành khắc 3 chữ “Đại Thành Môn”.

Đại Thành môn

Cánh Cửa Đại Thành, nơi khởi nguồn của khu vực thờ Khổng Tử, Chu Công và Thất Thập nhị hiền, cũng từng là địa điểm giảng dạy của trường giám xưa. Tên gọi Đại Thành mang ý nghĩa to lớn, tượng trưng cho con đường dẫn đến thành công rực rỡ.

Ban thờ Khổng Tử

Sân Đại Thành môn rộng lớn, lát gạch Bát Tràng, hai bên là Tả vu, Hữu vu, trước mặt là Đại Bái Đường uy nghi, trải dài suốt chiều rộng của sân. Phía sau Đại Bái Đường là tòa Thượng Điện.

Đại Bái đường

Thượng Điện, với 9 gian ẩn mình sau bức tường vững chãi, mang vẻ u tịch, khác hẳn sự thoáng đãng của Đại Bái. Không gian trầm mặc ấy là ý đồ của người thiết kế, tạo nên sự trang nghiêm, tôn kính cho nơi thờ tự vị tổ đạo Nho. Nơi trung tâm là ngai lớn trên bệ xây, uy nghi với bài vị Chí thánh tiên sư Khổng Tử, được bảo vệ bởi khám kính. Các gian bên cạnh cũng được bài trí tương tự, thờ Tăng Tử, Mạnh Tử, Nhan Tử và Tử Tư, mỗi vị đều có tượng gỗ sơn son thếp vàng, thể hiện sự tôn nghiêm và uy nghi.

Lễ rước tiến sĩ về làng – nghi thức truyền thống được tái hiện sống động.

Đền Khải Thánh

Nằm ẩn mình phía sau Văn Miếu, Đền Khải Thánh có thể được tiếp cận từ Đại Thành môn qua hai con đường lát gạch bên tả vu và hữu vu, hoặc đi từ phía sau Thượng Điện qua cửa Tam quan.

Đền Khải Thánh, nơi thờ phụng cha mẹ Khổng Tử là Thúc Lương Ngột và Nhan Thị, có sân trước chiếm nửa diện tích. Con đường lát gạch chia đôi sân, dẫn từ tam quan lên chính giữa điện thờ.

Từ trên lầu đền, nhìn xuống lầu chuông.

Đền Khải Thánh, dù kiến trúc đơn giản với Tả vu, Hữu vu và điện thờ chính, lại ẩn chứa lịch sử hào hùng. Nơi đây vốn là Quốc Tử Giám, hay nhà Thái Học, trường đại học đầu tiên của nước ta, từng rèn luyện bao thế hệ nhân tài. Theo tư liệu, khu Khải Thánh xưa có đến 150 gian phòng dành cho giám sinh. Bi kịch xảy ra vào năm 1946, khi thực dân Pháp tàn bạo đã phá hủy toàn bộ khu giám sinh bằng đại bác, không để lại dấu tích nào.

Sắc phong của nhà vua ban cho Tiến sĩ được lưu giữ tại đền.

Khu Thái Học mới được xây dựng theo kiến trúc hiện đại, với mái lợp hai lớp ngói. Để chống ẩm, các cột giữa nhà và chân đá tảng được đặt tấm chì dày 1,5mm. Sân được lát gạch 30x30x4cm, viền bằng đá xanh. Quy mô bề thế, trang nghiêm và hài hòa với kiến trúc chung của Văn Miếu, Thái Học mới là nơi lưu giữ nhiều cổ vật quý giá.

Biên niên sử khoa bảng ghi dấu ấn năm 1442 với kỳ thi Nhâm Tuất, tôn vinh những tài năng lỗi lạc, góp phần dựng xây đất nước.

Văn Miếu – Quốc Tử Giám không chỉ là địa điểm du lịch, mà còn là nơi lưu giữ cội nguồn, tôn vinh các bậc hiền tài đã góp phần dựng xây đất nước. Nơi đây, biểu tượng của tinh hoa giáo dục và nét đẹp văn hóa Việt Nam được gìn giữ, chờ đón du khách đến khám phá. Hãy đến với Văn Miếu – Quốc Tử Giám để hiểu thêm về lịch sử hào hùng của dân tộc!

Kinh nghiệm du lịch Hà Nội

Vé máy bay đi Hà Nội

Vé máy bay đi Hà Nội

Khám phá Hà Nội: Du lịch hấp dẫn!

Khách sạn Hà Nội: Gợi ý cho bạn

Mục lục bài viết

Lịch sử Văn Miếu Quốc Tử Giám

Cách di chuyển tới Văn Miếu

Giá vé vào cửa

Thời gian mở cửa

Kiến trúc của Văn Miếu

Văn Miếu môn

Đại Trung môn

Khuê Văn Các

Bia Tiến sĩ, giếng Thiên Quang

Đại Thành môn

Đền Khải Thánh

Kinh nghiệm du lịch Hà Nội

Vé máy bay đi Hà Nội

Khám phá Hà Nội rực rỡ với những hoạt động hấp dẫn: dạo chơi Hồ Hoàn Kiếm, thăm Lăng Bác, thưởng thức ẩm thực đường phố, mua sắm tại phố cổ, tham quan Bảo tàng, du ngoạn sông Hồng,…

Bạn muốn tìm khách sạn nào ở Hà Nội? Hãy cho tôi biết nhu cầu của bạn để tôi gợi ý những lựa chọn phù hợp.