Vùng đất An Giang, nơi cư trú của đông đảo đồng bào Khmer, tự hào với lễ hội đua bò độc đáo ở vùng Bảy Núi, một nét văn hóa đặc sắc của địa phương.

An Giang, quê hương của đông đảo đồng bào Khmer, nổi tiếng với nét văn hóa độc đáo – lễ hội đua bò vùng Bảy Núi. Diễn ra vào dịp Tết Đôn Ta (cuối tháng 8, đầu tháng 9 âm lịch), lễ hội là dịp để cộng đồng phum sóc thể hiện tinh thần đoàn kết, kết nối thông qua hình thức đua bò kéo bừa, một hoạt động thể thao mang tính đại chúng. Tết Đôn Ta, hay còn gọi là Sene Dolta hoặc Lễ Cúng Ông Bà, bắt nguồn từ tín ngưỡng cổ xưa của người Khmer, trước khi Phật giáo Nam tông du nhập vào Việt Nam.

Lễ Đôn Ta

Vùng Nam Bộ xưa kia ngập nước, đời sống người dân gắn liền với canh tác lúa theo phương thức xuống giống. Mùa mưa theo lịch Khmer bắt đầu, đồng thời là lúc gieo cấy kết thúc. Thời gian rảnh rỗi sau mùa vụ là dịp để người dân thăm hỏi cha mẹ, ông bà ở xa, dâng tặng sản vật quê hương và tổ chức lễ cúng ông bà. Lễ Sene Dolta, tương tự như lễ Vu Lan Báo Hiếu, thể hiện lòng thành kính với người đã khuất. Trong tiếng Khmer, “Sene” là cúng, “Dol” là bà, “Ta” là ông. Gia đình dọn dẹp nhà cửa, nơi thờ cúng, chuẩn bị những món ăn truyền thống mang hương vị địa phương để cúng ông bà. Bên cạnh đó, một số thành viên cũng đến chùa hỗ trợ chuẩn bị cho lễ hội. Lễ Sene Dolta là dịp để tưởng nhớ công ơn khai phá đất đai của tổ tiên, cầu mong sự bình an, thịnh vượng cho phum sóc.

Lễ Sene Dolta, theo truyền thống, kéo dài gần nửa tháng với nhiều nghi lễ trang trọng. Từ lễ đặt cơm vắt Bonh Canh Benh, lễ hội linh hồn Banh Pchum Benh, lễ tiễn ông bà Bonh Chun Dolta đến lễ cúng Necta, tất cả đều được tổ chức tại nhà và chùa, tạo nên một không khí thiêng liêng và trang nghiêm.

Cùng với các sư sãi, người dân góp sức cấy lúa công quả cho nhà chùa trong dịp lễ Đôn Ta, thể hiện tinh thần tương trợ và lòng thành kính.

Lễ Vu Lan nay được rút gọn còn 3 ngày, phù hợp hơn với nhịp sống hiện đại. Ngày đầu tiên, gia đình dọn dẹp nhà cửa, thắp hương khấn mời ông bà về dự, cùng ăn uống vui vẻ. Chiều, mâm cơm mới được dâng cúng linh hồn ông bà, sau đó gia đình đưa ông bà lên chùa nghe sư tụng kinh thuyết pháp. Ở chùa, nắm cơm vắt cúng trên mâm Tam Bảo được bày quanh chính điện, dành cho các linh hồn cô đơn. Ngày thứ hai, mọi người mang cơm bánh trái đến chùa vào buổi trưa để cúng tập thể. Các sư tụng kinh cầu siêu cho linh hồn ông bà của tất cả gia đình trong phum sóc. Buổi chiều, sau khi cùng ăn trưa, vui chơi và thăm hỏi giao lưu tại chùa, các gia đình rước ông bà về nhà, mời ông bà ở lại chứng kiến cuộc sống của con cháu. Ngày thứ ba, gia đình mời họ hàng và các nhà sư tới tụng kinh cầu siêu, tiễn đưa ông bà tổ tiên về thế giới bên kia sau nghi thức cúng.

Lễ Hội Đua Bò Bảy Núi

Lễ hội đua bò Bảy Núi, diễn ra trong dịp lễ hội Đôn Ta, phản ánh văn hóa lúa nước đặc trưng của vùng. Nguồn gốc lễ hội gắn liền với quá trình khai hoang, thích nghi với điều kiện sản xuất nông nghiệp trên địa hình đồi núi. Việc sử dụng cày và sức kéo động vật cho thấy sự cần cù và sáng tạo của người dân trong việc khai thác và canh tác đất đai.

Đàn bò thong dong diễu hành quanh sân đua, tạo nên cảnh tượng độc đáo.

Nông nghiệp của người Khmer vùng Bảy Núi phụ thuộc nhiều vào bò, từ đó nảy sinh nên việc nuôi dưỡng và thuần phục chúng. Cày bừa trên đồng ruộng cát pha ngập nước đã tạo cảm hứng cho sự ra đời của môn thể thao độc đáo này.

Kiểm tra kỹ móng và dây buộc cho bò trước khi thi đấu.

Các cuộc đua bò thường diễn ra ở những thửa ruộng gần chùa, do các sư tổ chức và trao thưởng cho các đôi bò chiến thắng. Những đôi bò này được các chủ bò bắt cặp, thường là bò thuần chủng, dáng cao, nhanh nhẹn, thớ thịt săn chắc, sừng nhọn cân đối, tâm lý vững vàng. Các chủ bò đưa chúng đến cày bừa công quả cho chùa vào mùa cấy hàng năm, và chính những con bò này sẽ được chọn để tham gia cuộc đua đầy kịch tính, nơi chúng phải đối mặt với tiếng ồn và sự phấn khích của đám đông.

Cùng hồi hộp chờ đợi kết quả bốc thăm chia cặp đấu!

Để tham gia cuộc đua, bò được tuyển chọn kỹ càng qua một hai vòng sơ loại. Chúng được chăm sóc chu đáo, từ tắm rửa sạch sẽ, căng lưới tránh muỗi, cho ăn cỏ non đến tập luyện kỹ càng. Trường đua là một khoảng ruộng bằng phẳng, được bừa kỹ và có nước xâm xấp. Điểm đích có đường thoát để đảm bảo an toàn cho bò.

Ban tổ chức công bố kết quả bốc thăm.

Cuộc đua bò bắt đầu bằng việc bốc thăm chọn các cặp đấu. Trước khi đua, người điều khiển phải đứng trên giàn bừa, một chân trên thanh gỗ nối ách cổ bò, chân kia trên bừa. Bừa được cắt ngắn răng, tạo chỗ đứng cho người điều khiển, đồng thời là điểm tựa để họ cầm dây kìm cương và roi cứng có đầu nhọn. Kỹ năng điều khiển bò đòi hỏi sự khéo léo, người giỏi sẽ biết phân phối lực vừa phải để giữ thăng bằng, điều khiển con bò một cách hiệu quả.

Những cặp bò đầy dũng mãnh, đẹp mắt đã thể hiện sự can đảm phi thường trong cuộc đua.

Cuộc đua bò diễn ra với hai vòng thi đấu. Vòng đầu tiên, được gọi là “Hô”, là vòng khởi động nhẹ nhàng, các cặp bò chạy chậm rãi để làm nóng cơ thể và lấy đà. Trong vòng này, nếu đôi bò chạy sau dẫm lên bừa của đôi bò chạy trước, họ sẽ bị coi là thua cuộc. Vòng thi đấu thứ hai, được gọi là “Thả”, là vòng nước rút quyết định, diễn ra trên quãng đường 100 mét cuối. Nếu đôi bò chạy sau đạp lên bừa của đôi bò chạy trước hoặc vượt qua, họ sẽ giành chiến thắng. Các lỗi kỹ thuật như gãy bừa, vi phạm đường đua hoặc người điều khiển bò bị rớt khỏi bừa trong vòng “Thả” đều dẫn đến việc thua cuộc. Đôi bò chiến thắng vòng “Thả” sẽ được vào thi đấu vòng tiếp theo, thi đấu loại trực tiếp theo từng cặp cho đến khi tìm ra đôi bò chiến thắng cuối cùng trong vòng chung kết.

Không khí ngày càng ngột ngạt, như bóp nghẹt lấy lồng ngực.

Sân đua bò là tâm điểm của sự náo nhiệt, thu hút đông đảo người dân. Không khí lễ hội rộn ràng bao trùm mỗi trận đua, tạo nên một khung cảnh vui tươi, nhộn nhịp.

Sân đua bò nhộn nhịp, thu hút đông đảo người dân.

Lễ Đôn ta và lễ hội đua bò Bảy Núi là những ngày hội lớn, mang ý nghĩa tinh thần sâu sắc với người dân An Giang. Hai lễ hội này thể hiện rõ nét truyền thống văn hóa nông nghiệp lúa nước của địa phương. Trong đó, lễ hội đua bò là một hoạt động dân gian đầy sôi động và hấp dẫn, thu hút đông đảo người dân và du khách. Đây là một nét văn hóa đặc sắc của vùng đất Bảy Núi, An Giang, hứa hẹn mang đến cho du khách những trải nghiệm khó quên. Hãy đến Bảy Núi vào tháng 9 âm lịch để hòa mình vào không khí lễ hội rộn ràng!